ΜΑΘΗΜΑ 27
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ
Cum Accius
ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat,
devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui
«Atreus» nomen est, ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse
et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora.
«Ita est» inquit Accius «ut dicis; neque id me sane paenitet; meliora enim fore
spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in
ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae
gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Όταν ο Άκκιος είχε έλθει από την πόλη Ρώμη στον Τάραντα, όπου ο Πακούβιος σε μεγάλη πια ηλικία είχε αποσυρθεί, κατέλυσε σε αυτόν. Ο Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος στην ηλικία, διάβασε σε αυτόν, επειδή το επιθυμούσε, την τραγωδία του, της οποίας το όνομα είναι «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγάλα όσα είχε γράψει, αλλά όμως ότι του φαίνονταν κάπως τραχιά και πικρά. «Έτσι είναι» είπε ο Άκκιος «όπως λες˙ και δεν μετανιώνω βέβαια καθόλου γι’ αυτό˙ διότι ελπίζω, ότι θα είναι καλύτερα αυτά που θα γράψω στη συνέχεια. Γιατί αυτό που συμβαίνει στους καρπούς, το ίδιο λένε ότι συμβαίνει και στα πνεύματα: αυτοί που γεννιούνται σκληροί και πικροί ύστερα γίνονται γλυκείς και ευχάριστοι˙ αλλά αυτοί που γεννιούνται από την αρχή μαραμένοι και μαλακοί, δεν ωριμάζουν αργότερα αλλά σαπίζουν».
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
- natu:αφαιρετική της αναφοράς στο
minor
- cui: δοτική προσωπική κτητική στο
est
- desideranti: αιτιολογική μετοχή. Ανάλυση:
quod desiderabat (αντικειμενική αιτιολογία) ή quod desideraret
(υποκειμενική αιτιολογία)
- mitis, -is, -e: θετικός επιρρήματος: mite
- maturus, -a, -um: υπερθετικός: maturissimus,
-a, -um και maturrimus, -a, -um
- aetas -atis: γενική πληθυντικού = aetatum
και aetatium
- nascuntur: μετοχή μέλλοντα: nasciturus,
-a, -um.
- fore: απαρέμφατο μέλλοντα του sum.
Σχηματίζει και δεύτερο τύπο: futura esse
- devertit: ο τύπος μπορεί να είναι είτε
παρακείμενος ενεργητικής φωνής (deverto, deverti, deversum,
devertere), είτε παρακείμενος του ημιαποθετικού ρήματος (devertor,
deverti, deversum, deverti), καθώς είναι κοινός.
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
cum: χρονικός σύνδεσμος
(ιστορικός-διηγηματικός) = όταν
Accius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού, Accius-ii/ -i, β’ κλίση αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
ex: πρόθεση + αφαιρετική = από
urbe: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού urbs, -is, γ’ κλίση, θηλυκό = η πόλη
Roma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού Roma -ae, α’ κλίση, θηλυκό = η Ρώμη → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
Tarentum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Tarentum -i, β΄κλίση, ουδέτερο = ο Τάραντας → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
venisset: γ’ ενικό υποτακτικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος venio, veni, ventum, venīre 4 = έρχομαι
ubi: αναφορικό τοπικό επίρρημα = όπου
Pacuvius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Pacuvius-ii/ -i, β΄κλίση, αρσενικό = o Πακούβιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
grandi: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους, του επιθέτου grandis, -is, -e, γ΄ κλίση = μεγάλος, -η, -ο
(Σ.Β.: grandior, -ior, -ius, Υ.Β.: grandissimus, -a, -um)
iam: χρονικό επίρρημα = πια, ήδη
aetate: αφαιρετική ενικού, του ουσιαστικού aetas -atis, γ’ κλίση, θηλυκό = ηλικία (γενική πληθυντικού = aetatum και aetatium)
recesserat: γ’ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος recedo, recessi, recessum, recedĕre 3 = αποσύρομαι
devertit: γ’ ενικό οριστικής παρακειμένου του ρήματος deverto, deverti, deversum, devertĕre 3 και devertor, deverti, deverti 3 ημιαποθετικό = καταλύω, μένω
ad: πρόθεση + αιτιατική = σε
eum: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους, της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id= αυτός, -ή, -ό
Accius: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού, Accius-ii/ -i, β’ κλίση, αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
qui: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
multo: αφαιρετική ενικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου multus, -a, -um, β΄κλίση = πολύς, πολλή, πολύ)
[Σ.Β.: plus (χρησιμοποιείται μόνο η ονομαστική και αιτιατική του ουδετέρου plus και η γενική pluris) Υ.Β.: plurimus, -a, -um]. Το επίθετο σχηματίζει παραθετικά συνήθως στον πληθυντικό
minor: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου parvus, -a, -um, β΄κλίση = μικρός, -ή, -ό, (Σ.Β.: minor, minus Y.B.:minimus, -a, -um)
natu: αφαιρετική ενικού, του ουσιαστικού natus -us, δ’ κλίση, αρσενικό = η ηλικία (εύχρηστο μόνο στην αφαιρετική ενικού)
erat: γ’ ενικό, οριστικής παρατατικού του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
tragoediam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού tragoedia -ae, α’ κλίση, θηλυκό = η τραγωδία
suam: αιτιατική ενικού, θηλυκού γένους, της κτητικής αντωνυμίας για έναν κτήτορα suus, -a, -um = δικός, -ή, -ό του
cui: δοτική ενικού, θηλυκού γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
Αtreus: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού Atreus-i, β’ κλίση, αρσενικό = ο Ατρέας (κλητική ενικού: Atreu) → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
nomen: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού nomen -inis, γ’ κλίση, ουδέτερο = το όνομα
est: γ’ ενικό, οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
ei: δοτική ενικού, αρσενικού γένους, της οριστικής - επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
desideranti: δοτική ενικού, αρσενικού γένους, της μετοχής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος desidero, desideravi, desideratum, desiderāre 1 = επιθυμώ
legit: γ΄ενικό, οριστικής παρακειμένου, ενεργητικής φωνής του ρήματος lego, legi, lectum, legĕre 3 = διαβάζω
tum: χρονικό επίρρημα = τότε
Pacuvius: ονομαστική. ενικού του ουσιαστικού Pacuvius-ii/ i β΄κλίση, αρσενικό = o Πακούβιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
dixit: γ΄ενικό, οριστικής παρακειμένου, ενεργητικής φωνής του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω → (β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)
sonora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, του επιθέτου sonorus, -a, -um, β΄κλίση = o ηχηρός, -ή, -ό (δεν σχηματίζει παραθετικά)
quidem: τροπικό επίρρημα = βέβαια
esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
grandia: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου grandis, -is, -e, γ΄ κλίση = μεγάλος, -η, -ο
(Σ.Β.: grandior, -ior, -ius, Υ.Β.: grandissimus, -a, -um)
quae: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
scripsisset: γ΄ενικό, υποτακτικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος scribo, scripsi, scriptum, scribĕre 3 = γράφω
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
videri: απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής του ρήματος video, vidi, visum, vidēre 2 = βλέπω
tamen: αντιθετικός σύνδεσμος = όμως
ea: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
sibi: δοτική ενικού της προσωπικής αντωνυμίας, γ΄ πρόσωπο
duriora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου durus, -a, -um β΄ κλίση = σκληρός,
-ή, -ό, τραχύς, -ιά, -ύ
(Σ.Β.: durior, -ior, -ius, Υ.Β.: durissimus, -a, -um. O θετικός του επιρρήματος σχηματίζει δύο τύπους: dure και duriter)
et : συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
acerbiora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου acerbus, -a, -um, β΄κλίση = πικρός, -ή, -ό
(Σ.Β.: acerbior, -ior, -ius, Υ.Β.: acerbissimus, -a, -um)
ita: τροπικό επίρρημα = έτσι
est: γ΄ενικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
inquit: γ΄ενικό οριστικής παρακειμένου του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω
Accius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού, Accius-ii/ i, β’ κλίση αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
υt: παραβολικός σύνδεσμος = όπως
dicis: β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω
neque: αντιθετικός σύνδεσμος = ούτε
id: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
me: αιτιατική ενικού, της προσωπικής αντωνυμίας, α΄ πρόσωπο ego = εγώ
sane: τροπικό επίρρημα = βέβαια (Σ: sanius, Υ: sanissime)
paenitet: γ΄ ενικό, οριστικής ενεστώτα του ρήματος paenitet, paenituit, paenitēre 2 = μετανιώνω
meliora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους συγκριτικού βαθμού του επιθέτου bonus, -a, -um, β΄κλίση = καλός, -ή, - ό, (Σ.Β.: melior, -ior, -ius , Υ.Β.: optimus, -a, -um)
enim: αιτιολογικός σύνδεσμος = γιατί
fore: απαρέμφατο μέλλοντα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι (Σχηματίζει και δεύτερο τύπο: futura esse)
spero: α΄ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος spero, speravi, speratum, sperāre 1 = ελπίζω
quae: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας, qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
deinceps: χρονικό επίρρημα = στη συνέχεια
scribam: α’ ενικό, οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος scribo, scripsi, scriptum, scribĕre 3 = γράφω
nam: αιτιολογικός σύνδεσμος = γιατί
quod: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
in: πρόθεση + αφαιρετική = σε
pomis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού pomum-i, β΄κλίση, ουδέτερο = ο καρπός
est: γ΄ενικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
idem: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους της οριστικής-επαναληπτικής αντωνυμίας idem, eadem, idem = ίδιος, -α, -ο
esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
aiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ελλειπτικού ρήματος aio = λέω
in: πρόθεση + αφαιρετική = σε
ingeniis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού ingenium-ii (i) , β΄ κλίση , ουδέτερο = το πνεύμα
quae: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
dura: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου durus, -a, -um, β΄ κλίση = σκληρός, -ή, -ό, τραχύς, -ιά, -ύ
(Σ.Β.: durior, -ior, -ius, Υ.Β.: durissimus, -a, -um. O θετικός του επιρρήματος σχηματίζει δύο τύπους: dure και duriter)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
acerba: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου acerbus, -a, -um, β΄ κλίση = πικρός, -ή, -ό
(Σ.Β.: acerbior, -ior, -ius, Υ.Β.: acerbissimus, -a, -um)
nascuntur: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος nascor, natus sum, nasci 3 αποθετικό = γεννιέμαι (μετοχή μέλλοντα : nasciturus, -a, -um).
post: χρονικό επίρρημα = αργότερα
fiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος fio, factus sum, fieri = γίνομαι
mitia: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου mitis, -is, -e γ΄ κλίση = γινωμένος, -η, -ο (Σ.Β.: mitior, -ior, -ius , Υ.Β.: mitissimus, -a, -um) - (Eπίρρημα: mite, mitius, mitissime)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
iucunda: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου iucundus, -a, -um β΄ κλίση = γλυκός, -ιά, -ό, ευχάριστος, -η, -ο
(Σ.Β.: iucundior, -ior, -ius, Υ.Β.: iucundissimus, -a, -um)
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
quae: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
gignuntur: γ΄ πληθυντικό, οριστικής ενεστώτα παθητικής φωνής του ρήματος gigno, genui, genitum, gignĕre3 = γεννώ
statim: χρονικό επίρρημα = εξ αρχής
vieta: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου vietus, -a, -um, β΄κλίση = μαραμένος, -η, -ο (δεν σχηματίζει παραθετικά)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
mollia: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου mollis, -is, -e, γ΄κλίση = μαλακός, -ή, -ό
(Σ.Β.: mollior, -ior, -ius , Υ.Β.: mollissimus, -a, -um)
non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν
matura: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου maturus, -a, -um β΄ κλίση = ώριμος, -η, -ο
(Σ.Β.: maturior, -ior, -ius , Υ.Β.: maturissimus, -a, -um & maturrimus, -a, -um)
mox: χρονικό επίρρημα = έπειτα
fiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ανωμάλου ρήματος fio, factus sum, fieri = γίνομαι
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
putria: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου puter (putris), –is, -e, γ΄κλίση = σάπιος, -α, -ο, (δεν σχηματίζει παραθετικά)
Accius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού, Accius-ii/ -i, β’ κλίση αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
ex: πρόθεση + αφαιρετική = από
urbe: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού urbs, -is, γ’ κλίση, θηλυκό = η πόλη
Roma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού Roma -ae, α’ κλίση, θηλυκό = η Ρώμη → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
Tarentum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Tarentum -i, β΄κλίση, ουδέτερο = ο Τάραντας → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
venisset: γ’ ενικό υποτακτικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος venio, veni, ventum, venīre 4 = έρχομαι
ubi: αναφορικό τοπικό επίρρημα = όπου
Pacuvius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Pacuvius-ii/ -i, β΄κλίση, αρσενικό = o Πακούβιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
grandi: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους, του επιθέτου grandis, -is, -e, γ΄ κλίση = μεγάλος, -η, -ο
(Σ.Β.: grandior, -ior, -ius, Υ.Β.: grandissimus, -a, -um)
iam: χρονικό επίρρημα = πια, ήδη
aetate: αφαιρετική ενικού, του ουσιαστικού aetas -atis, γ’ κλίση, θηλυκό = ηλικία (γενική πληθυντικού = aetatum και aetatium)
recesserat: γ’ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος recedo, recessi, recessum, recedĕre 3 = αποσύρομαι
devertit: γ’ ενικό οριστικής παρακειμένου του ρήματος deverto, deverti, deversum, devertĕre 3 και devertor, deverti, deverti 3 ημιαποθετικό = καταλύω, μένω
ad: πρόθεση + αιτιατική = σε
eum: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους, της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id= αυτός, -ή, -ό
Accius: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού, Accius-ii/ -i, β’ κλίση, αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
qui: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
multo: αφαιρετική ενικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου multus, -a, -um, β΄κλίση = πολύς, πολλή, πολύ)
[Σ.Β.: plus (χρησιμοποιείται μόνο η ονομαστική και αιτιατική του ουδετέρου plus και η γενική pluris) Υ.Β.: plurimus, -a, -um]. Το επίθετο σχηματίζει παραθετικά συνήθως στον πληθυντικό
minor: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου parvus, -a, -um, β΄κλίση = μικρός, -ή, -ό, (Σ.Β.: minor, minus Y.B.:minimus, -a, -um)
natu: αφαιρετική ενικού, του ουσιαστικού natus -us, δ’ κλίση, αρσενικό = η ηλικία (εύχρηστο μόνο στην αφαιρετική ενικού)
erat: γ’ ενικό, οριστικής παρατατικού του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
tragoediam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού tragoedia -ae, α’ κλίση, θηλυκό = η τραγωδία
suam: αιτιατική ενικού, θηλυκού γένους, της κτητικής αντωνυμίας για έναν κτήτορα suus, -a, -um = δικός, -ή, -ό του
cui: δοτική ενικού, θηλυκού γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
Αtreus: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού Atreus-i, β’ κλίση, αρσενικό = ο Ατρέας (κλητική ενικού: Atreu) → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
nomen: ονομαστική ενικού, του ουσιαστικού nomen -inis, γ’ κλίση, ουδέτερο = το όνομα
est: γ’ ενικό, οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
ei: δοτική ενικού, αρσενικού γένους, της οριστικής - επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
desideranti: δοτική ενικού, αρσενικού γένους, της μετοχής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος desidero, desideravi, desideratum, desiderāre 1 = επιθυμώ
legit: γ΄ενικό, οριστικής παρακειμένου, ενεργητικής φωνής του ρήματος lego, legi, lectum, legĕre 3 = διαβάζω
tum: χρονικό επίρρημα = τότε
Pacuvius: ονομαστική. ενικού του ουσιαστικού Pacuvius-ii/ i β΄κλίση, αρσενικό = o Πακούβιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
dixit: γ΄ενικό, οριστικής παρακειμένου, ενεργητικής φωνής του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω → (β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)
sonora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, του επιθέτου sonorus, -a, -um, β΄κλίση = o ηχηρός, -ή, -ό (δεν σχηματίζει παραθετικά)
quidem: τροπικό επίρρημα = βέβαια
esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
grandia: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου grandis, -is, -e, γ΄ κλίση = μεγάλος, -η, -ο
(Σ.Β.: grandior, -ior, -ius, Υ.Β.: grandissimus, -a, -um)
quae: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
scripsisset: γ΄ενικό, υποτακτικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος scribo, scripsi, scriptum, scribĕre 3 = γράφω
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
videri: απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής του ρήματος video, vidi, visum, vidēre 2 = βλέπω
tamen: αντιθετικός σύνδεσμος = όμως
ea: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
sibi: δοτική ενικού της προσωπικής αντωνυμίας, γ΄ πρόσωπο
duriora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου durus, -a, -um β΄ κλίση = σκληρός,
-ή, -ό, τραχύς, -ιά, -ύ
(Σ.Β.: durior, -ior, -ius, Υ.Β.: durissimus, -a, -um. O θετικός του επιρρήματος σχηματίζει δύο τύπους: dure και duriter)
et : συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
acerbiora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, συγκριτικού βαθμού του επιθέτου acerbus, -a, -um, β΄κλίση = πικρός, -ή, -ό
(Σ.Β.: acerbior, -ior, -ius, Υ.Β.: acerbissimus, -a, -um)
ita: τροπικό επίρρημα = έτσι
est: γ΄ενικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
inquit: γ΄ενικό οριστικής παρακειμένου του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω
Accius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού, Accius-ii/ i, β’ κλίση αρσενικό = ο Άκκιος → (ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό)
υt: παραβολικός σύνδεσμος = όπως
dicis: β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω
neque: αντιθετικός σύνδεσμος = ούτε
id: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της οριστικής επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό
me: αιτιατική ενικού, της προσωπικής αντωνυμίας, α΄ πρόσωπο ego = εγώ
sane: τροπικό επίρρημα = βέβαια (Σ: sanius, Υ: sanissime)
paenitet: γ΄ ενικό, οριστικής ενεστώτα του ρήματος paenitet, paenituit, paenitēre 2 = μετανιώνω
meliora: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους συγκριτικού βαθμού του επιθέτου bonus, -a, -um, β΄κλίση = καλός, -ή, - ό, (Σ.Β.: melior, -ior, -ius , Υ.Β.: optimus, -a, -um)
enim: αιτιολογικός σύνδεσμος = γιατί
fore: απαρέμφατο μέλλοντα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι (Σχηματίζει και δεύτερο τύπο: futura esse)
spero: α΄ ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος spero, speravi, speratum, sperāre 1 = ελπίζω
quae: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας, qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
deinceps: χρονικό επίρρημα = στη συνέχεια
scribam: α’ ενικό, οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος scribo, scripsi, scriptum, scribĕre 3 = γράφω
nam: αιτιολογικός σύνδεσμος = γιατί
quod: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
in: πρόθεση + αφαιρετική = σε
pomis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού pomum-i, β΄κλίση, ουδέτερο = ο καρπός
est: γ΄ενικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
idem: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους της οριστικής-επαναληπτικής αντωνυμίας idem, eadem, idem = ίδιος, -α, -ο
esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι
aiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ελλειπτικού ρήματος aio = λέω
in: πρόθεση + αφαιρετική = σε
ingeniis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού ingenium-ii (i) , β΄ κλίση , ουδέτερο = το πνεύμα
quae: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
dura: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου durus, -a, -um, β΄ κλίση = σκληρός, -ή, -ό, τραχύς, -ιά, -ύ
(Σ.Β.: durior, -ior, -ius, Υ.Β.: durissimus, -a, -um. O θετικός του επιρρήματος σχηματίζει δύο τύπους: dure και duriter)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
acerba: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου acerbus, -a, -um, β΄ κλίση = πικρός, -ή, -ό
(Σ.Β.: acerbior, -ior, -ius, Υ.Β.: acerbissimus, -a, -um)
nascuntur: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος nascor, natus sum, nasci 3 αποθετικό = γεννιέμαι (μετοχή μέλλοντα : nasciturus, -a, -um).
post: χρονικό επίρρημα = αργότερα
fiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ρήματος fio, factus sum, fieri = γίνομαι
mitia: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου mitis, -is, -e γ΄ κλίση = γινωμένος, -η, -ο (Σ.Β.: mitior, -ior, -ius , Υ.Β.: mitissimus, -a, -um) - (Eπίρρημα: mite, mitius, mitissime)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
iucunda: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου iucundus, -a, -um β΄ κλίση = γλυκός, -ιά, -ό, ευχάριστος, -η, -ο
(Σ.Β.: iucundior, -ior, -ius, Υ.Β.: iucundissimus, -a, -um)
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
quae: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο
gignuntur: γ΄ πληθυντικό, οριστικής ενεστώτα παθητικής φωνής του ρήματος gigno, genui, genitum, gignĕre3 = γεννώ
statim: χρονικό επίρρημα = εξ αρχής
vieta: ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους του επιθέτου vietus, -a, -um, β΄κλίση = μαραμένος, -η, -ο (δεν σχηματίζει παραθετικά)
et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και
mollia: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου mollis, -is, -e, γ΄κλίση = μαλακός, -ή, -ό
(Σ.Β.: mollior, -ior, -ius , Υ.Β.: mollissimus, -a, -um)
non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν
matura: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου maturus, -a, -um β΄ κλίση = ώριμος, -η, -ο
(Σ.Β.: maturior, -ior, -ius , Υ.Β.: maturissimus, -a, -um & maturrimus, -a, -um)
mox: χρονικό επίρρημα = έπειτα
fiunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ανωμάλου ρήματος fio, factus sum, fieri = γίνομαι
sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά
putria: ονομαστική πληθυντικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου puter (putris), –is, -e, γ΄κλίση = σάπιος, -α, -ο, (δεν σχηματίζει παραθετικά)
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
A΄ κλίση
|
Roma -ae:
θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)
tragoedia -ae: θηλυκό |
Β΄ κλίση
|
Accius -ii(i):
αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού Acci)
Tarentum -i: ουδέτερο (δεν έχει πληθυντικό) Pacuvius -ii(i): αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού Pacuvi) Atreus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού: Atreu) pomum -i: ουδέτερο ingenium -ii(i): ουδέτερο |
Γ΄ κλίση
|
urbs -is:
θηλυκό
aetas -atis: θηλυκό (γενική πληθυντικού aetatum και aetatium) nomen -inis: ουδέτερο |
Δ΄ κλίση
|
natus -us
: αρσενικό
|
ΕΠΙΘΕΤΑ
Β΄ κλίση
|
multus,
-a, -um [Συγκριτικός: plus (χρησιμοποιείται μόνο η ονομαστική και αιτιατική
του ουδετέρου plus και η γενική pluris) Υπερθετικός: plurimus, -a, -um]. Το
επίθετο σχηματίζει παραθετικά συνήθως στον πληθυντικό:
multi, -ae, -a (Συγκριτικός: plures, -es, -a, Υπερθετικός: plurimi, -ae, -a). parvus, -a, -um (Συγκριτικός: minor, -or, -us, Υπερθετικός: minimus, -a, -um). sonorus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά). durus, -a, -um (Συγκριτικός: durior, -ior, -ius, Υπερθετικός: durissimus, -a, -um). acerbus, -a, -um (Συγκριτικός: acerbior, -ior, -ius, Υπερθετικός: acerbissimus, -a, -um). bonus, -a, -um (Συγκριτικός: melior, -ior, -ius , Υπερθετικός: optimus, -a, -um). iucundus, -a, -um (Συγκριτικός: iucundior, -ior, -ius, Υπερθετικός: iucundissimus, -a, -um). vietus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά). maturus, -a, -um (Συγκριτικός: maturior, -ior, -ius , Υπερθετικός: maturissimus, -a, -um & maturrimus, -a, -um). |
Γ΄ κλίση
|
grandis,
-is, -e (Συγκριτικός: grandior, -ior, -ius, Υπερθετικός: grandissimus, -a,
-um).
mitis, -is, -e (Συγκριτικός: mitior, -ior, -ius , Υπερθετικός:mitissimus, -a, -um). mollis, -is, -e (Συγκριτικός: mollior, -ior, -ius, Υπερθετικός: mollissimus, -a, -um). puter (putris), putris, putre (δεν σχηματίζει παραθετικά). |
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
is, ea, id
(οριστική-επαναληπτική)
suus, sua, suum (κτητική) ego (προσωπική) qui, quae, quod (αναφορική) se (προσωπική) idem, eadem, idem (οριστική επαναληπτική) |
ΡΗΜΑΤΑ
1η Συζυγία
|
desidero,
desideravi, desideratum, desiderāre
spero, speravi, speratum, sperāre |
2η Συζυγία
|
video,
vidi, visum, vidēre
paenitet, paenituit, paenitēre |
3η Συζυγία
|
recedo,
recessi, recessum, recedĕre
deverto, deverti, deversum, devertĕre και ημιαποθετικό devertor, deverti, deverti lego, legi, lectum, legĕre dico, dixi, dictum, dicĕre (β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic) scribo, scripsi, scriptum, scribĕre nascor, natus sum, nasci αποθετικό (μετοχή μέλλοντα nasciturus) gigno, genui, genitum, gignere |
4η Συζυγία
|
venio,
veni, ventum, venīre
|
ΑΝΩΜΑΛΑ
ΡΗΜΑΤΑ
fio,
factus sum, fieri
sum, fui, - ,esse |
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ
ΡΗΜΑΤΑ
aio
inquam |
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
ubi
iam tum quidem ita sane (Σ.B: sanius, Υ.Β.: sanissime) deinceps post statim mox |
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ
ex (+
αφαιρετική)
ad (+ αιτιατική) in (+ αφαιρετική) |
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
cum
(ιστορικός ή διηγηματικός)
et (συμπλεκτικός) sed (αντιθετικός) tamen (αντιθετικός) ut (παραβολικός) neque (αντιθετικός) enim (αιτιολογικός-παρατακτικός) nam (αιτιολογικός-παρατακτικός) |
ΜΑΘΗΜΑ 27: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
1.Cum
Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με
ρήμα το devertit, εισάγεται με τον ιστορικό/ διηγηματικό σύνδεσμο cum
(υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας, δημιουργεί μια
σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους, είναι φανερός εδώ ο ρόλος του
υποκειμενικού στοιχείου της υποτακτικής), εκφέρεται με υποτακτική
υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (devertit) και
εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
|
venisset: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος Tarentum: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο venisset ex urbe: εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης από τόπο στο venisset Roma: επεξήγηση στο urbe |
2.ubi
Pacuvius grandi iam aetate recesserat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο
Tarentum, εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi, εκφέρεται με οριστική,
γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό , και συγκεκριμένα με οριστική
υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.
|
recesserat: ρήμα
Pacuvius: υποκείμενο ρήματος aetate: αφαιρετική του χρόνου στο recesserat grandi: επιθετικός προσδιορισμός στο aetate iam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο aetate |
3. devertit
ad eum: κύρια
πρόταση κρίσεως
|
devertit: ρήμα
(Accius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ad eum: εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου το devertit |
4.Accius,
[…] tragoediam suam, […] ei desideranti legit: κύρια πρόταση κρίσεως.
|
legit: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος tragoediam: άμεσο αντικείμενο ei: έμμεσο αντικείμενο suam: επιθετικός προσδιορισμός στο tragoediam desideranti: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο έμμεσο αντικείμενο ei |
5. qui
multo minor natu erat: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο
Accius, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική γιατί
εκφράζει το πραγματικό γεγονός και συγκεκριμένα με οριστική παρατατικού γιατί
αναφέρεται το παρελθόν.
|
erat: ρήμα
qui: υποκείμενο ρήματος minor: κατηγορούμενο υποκειμένου multo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς natu: αφαιρετική της αναφοράς στο minor |
6.cui
Atreus nomen est:
δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο tragoediam, εισάγεται με
την αναφορική αντωνυμία cui, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το
πραγματικό γεγονός και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο
παρόν.
|
est: ρήμα
nomen: υποκείμενο ρήματος Atreus: παράθεση στο nomen cui: δοτική προσωπική κτητική από το est |
7.Tum
Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, sed- videri tamen ea sibi
duriora et acerbiora: κύρια πρόταση κρίσεως.
|
dixit: ρήμα
Pacuvius: υποκείμενο ρήματος esse - videri: αντικείμενα στο dixit και ειδικά απαρέμφατα (ea): εννοούμενο υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία) sonora - grandia: κατηγορούμενα στο εννοούμενο ea quidem: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο esse (ea): εννοούμενο υποκείμενο στο videri (ετεροπροσωπία) (esse): εννοούμενο αντικείμενο στο videri duriora et acerbiora: κατηγορούμενα στο ea (μέσω του εννοούμενου esse) (απόλυτη σύγκριση) sibi: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το videri Η σύνταξη του videri μπορεί να θεωρηθεί και απρόσωπη. Σε αυτή την περίπτωση: (esse): εννοούμενο υποκείμενο στο απρόσωπο videri ea: υποκείμενο στο εννοούμενο esse duriora et acerbiora: κατηγορούμενα στο ea (μέσω του εννοούμενου esse) (απόλυτη σύγκριση) sibi: δοτική προσωπική tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit |
8.quae
scripsisset:
δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας,
εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae εκφέρεται με υποτακτική (λόγω
πλαγίου λόγου) και συγκεκριμένα με υποτακτική υπερσυντέλικου (scripsisset),
γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (dixit) και εκφράζει το
προτερόχρονο στο παρελθόν.
|
scripsisset: ρήμα
(Accius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος quae: αντικείμενο ρήματος |
9.inquit
Accius: κύρια
πρόταση κρίσεως.
|
inquit: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος |
10.Ita est: κύρια πρόταση κρίσεως.
|
est: ρήμα
hoc: εννοούμενο υποκείμενο ρήματος Ita: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο est |
11.ut
dicis:
δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut
και εκφέρεται με οριστική επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις
που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση
υπάρχει το επίρρημα ita.
|
dicis: ρήμα
(tu): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος |
12.neque
id me sane paenitet: κύρια
πρόταση κρίσεως.
|
paenitet: ρήμα
id: υποκείμενο ρήματος me: αιτιατική του προσώπου που μετανιώνει στο paenitet sane: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο paenitet |
13.meliora
enim fore spero: κύρια
πρόταση κρίσεως.
|
spero: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος fore: αντικείμενο ρήματος και ειδικό απαρέμφατο (ea): εννοούμενο υποκείμενο στο fore, (ετεροπροσωπία) ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae deinceps scribam meliora: κατηγορούμενο στο ea |
14.quae
deinceps scribam:
δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας (ή
υποκείμενο στο fore) εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με
οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και συγκεκριμένα με οριστική μέλλοντα
(scribam) γιατί αναφέρεται στο μέλλον.
|
scribam: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος quae: αντικείμενο ρήματος deinceps: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο scribam |
15.Nam […]
idem esse aiunt in ingeniis: κύρια πρόταση κρίσεως
|
aiunt: ρήμα
(homines): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος esse: αντικείμενο ρήματος και ειδικό απαρέμφατο idem: υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία) in ingeniis: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης στο esse |
16.quod in
pomis est:
δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο idem, εισάγεται με την
αναφορική αντωνυμία quod, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό
και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.
|
est: ρήμα
quod: υποκείμενο ρήματος in pomis: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης στο est |
17.post
fiunt mitia et iucunda: κύρια πρόταση κρίσεως.
|
fiunt: ρήμα
(ea): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae dura et acerba nascuntur mitia et iucunda: κατηγορούμενα στο ea post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fiunt |
18.quae
dura et acerba nascuntur: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο
εννοούμενο ea της κύριας (ή υποκείμενο στο fiunt,) εισάγεται με την αναφορική
αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και
συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα (nascuntur) γιατί αναφέρεται στο παρόν.
|
nascuntur: ρήμα
quae: υποκείμενο ρήματος dura et acerba: κατηγορούμενα στο quae |
19.sed […]
non matura mox fiunt sed putria: κύρια πρόταση κρίσεως.
|
fiunt: ρήμα
(ea): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae gignuntur statim vieta et mollia non matura sed putria: κατηγορούμενα στο ea mox: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fiunt |
20.quae
gignuntur statim vieta et mollia: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο
εννοούμενο ea της κύριας (ή υποκείμενο στο fiunt), εισάγεται με την αναφορική
αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και
συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα (gignuntur), γιατί αναφέρεται στο παρόν.
|
gignuntur: ρήμα
quae: υποκείμενο ρήματος vieta et mollia: κατηγορούμενα στο quae statim: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο gignuntur |
ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
Παραθετικά σχηματίζουν τα επίθετα,
τα επιρρήματα αλλά και οι επιθετικές μετοχές.
Δεν έχουν όμως όσα δηλώνουν ύλη, τόπο ή χρόνο, μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, τέλεια ή αρνητική έννοια (immortalis -34, αθάνατος), προέρχονται από ουσιαστικά (sonorus-27, ηχηρός από το sonor) ή έχουν ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις super-, per-, prae-. Εξαιρούνται τα praeclarus (12) και praecox (25).
Δεν έχουν όμως όσα δηλώνουν ύλη, τόπο ή χρόνο, μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, τέλεια ή αρνητική έννοια (immortalis -34, αθάνατος), προέρχονται από ουσιαστικά (sonorus-27, ηχηρός από το sonor) ή έχουν ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις super-, per-, prae-. Εξαιρούνται τα praeclarus (12) και praecox (25).
Α.
Σχηματισμός:
α) Ο συγκριτικός βαθμός προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -ior (για το αρσενικό και θηλυκό) και -ius (για το ουδέτερο) στο θέμα του επιθέτου, το οποίο το βρίσκουμε πάντα από τη γενική ενικού αν αφαιρέσουμε την κατάληξη -i (για τα 2κλιτα) και -is (για τα 3κλιτα)
π.χ.
|
αρσενικό/θηλυκό
|
ουδέτερο
|
|
(modestus,
-a, -um)
(grandis, -is, -e) (pulcher, -chra, -chrum) (tener, -era, -erum) (acer, acris, acre) (celer, -eris, -ere) |
modest
-ior,
grand -ior, pulchr -ior, tener -ior, acr -ior, celer -ior, |
modest
-ius
grand -ius pulchr -ius tener -ius acr -ius celer -ius |
β) Ο υπερθετικός βαθμός, αντίστοιχα, προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -issimus, -issima, -issimum στο θέμα της γενικής.
Εξαιρούνται τα δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα που το αρσενικό γένος στην ονομαστική του ενικού λήγει σε -er. Σε αυτά τα επίθετα, για τον σχηματισμό του υπερθετικού, προσθέτουμε την κατάληξη -rimus, -rima, -rimum στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους.
π.χ.
|
αρσενικό +
θηλυκό
|
ουδέτερο
|
|
αλλά |
(modestus,
-a, -um)
(grandis, -is, -e) (pulcher, -chra, -chrum) (tener, -era, -erum) (acer, acris, acre) (celer,- eris, -ere) |
modest
-ior, modest -ius
grand -ior, grand -ius pulchr-ior, pulchr-ius tener-ior, tener-ius acr-ior, acr-ius celer-ior, celer-ius |
modest-issimus,
-a, -um
grand-issimus, -a, -um pulcher-rimus, -a, -um tener-rimus, -a, -um acer-rimus, -a, -um celer-rimus, -a, -um |
Αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις
- Τα δευτερόκλιτα επίθετα που
λήγουν σε -quus, -a, -um σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά,
π.χ. antiquus: antiquior, -ius/ antiquissimus, -a, -um (41)
- Τα επίθετα facilis (36),
difficilis, similis, dissimilis, humilis, gracilis σχηματίζουν τον
υπερθετικό με την κατάληξη -limus, -a, -um (στο θέμα του θετικού)
π.χ. facillimus, -a, -um
simillimus, -a, -um - Τα επίθετα dexter, -tra,
-trum (34) (= δεξιός) και sinister, -tra, -trum (= αριστερός)
σχηματίζουν αντίστοιχα συγκριτικό dexterior, -ius και υπρθετικό dextimus
και συγκριτικό sinisterior, -ius (γιατί τα επίθετα dexter και
sinister σπανιώτερα απαντώνται και ως dexter, -era, -erum και sinister,
-era, -erum)
- Το επίθετο maturus, -a, -um
(27) σχηματίζει ομαλό συγκριτικό maturior, maturius και
υπερθετικό maturissimus, -a, -um αλλά και maturrimus, -a, -um
- Έχουν διπλό υπερθετικό:
exterus,
-a, -um
|
exterior,
-ius
|
extremus,
-a, -um/ extimus,
-a, -um (25) |
posterus,
-a, -um
|
posterior,
-ius
|
postremus,
-a, -um/ postumus, -a, -um (48)
|
superus,
-a, -um
|
superior,
-ius
|
supremus,
-a, -um/ summus,
-a, -um (28) |
inferus, -a, -um
|
inferior, -ius
|
infimus, -a, -um/ imus, -a, -um
|
- Τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν
από την κατάληξη -us έχουν φωνήεν e, i, u σχηματίζουν τα παραθετικά τους
περιφραστικά, με τη βοήθεια των παραθετικών του επιρρήματος magnopere
nimius,
-a, -um
|
magis
nimius, -a, -um
|
maxime
nimius, -a, -um (25)
|
temerarius
|
magis
temerarius
|
maxime temerarius
(49)
|
- Παραθετικά επίθετα χωρίς θετικό
βαθμό (γιατί σχηματίστηκαν από προθέσεις ή επιρρήματα):
(prae =
εμπρός)
|
prior,
-ius
|
primus,
-a, -um (41)
|
(prope =
κοντά)
|
propior,
-ius
|
proximus,
-a, -um(18)
|
(ultra =
πέρα)
|
ulterior,
-ius
|
ultimus,
-a, -um(5)
|
- Επίθετα χωρίς συγκριτικό ή
υπερθετικό βαθμό:
α. χωρίς συγκριτικό:
novus
|
(recentior,
-ius)
|
novissimus,
-a, -um(26)
|
sacer
|
(sanctior,
-ius)
|
sacerrimus,
-a, -um
|
β. χωρίς
υπερθετικό:
alacer
|
alacrior
(13)
|
iuvenis
|
iunior
|
senex
|
senior
(40)
|
- Όσα δευτερόκλιτα σύνθετα
επίθετα λήγουν σε -ficus, -dicus, -volus σχηματίζουν παραθετικά σε
-entior,-ius και
-entissimus, -a, -um
beneficus
|
beneficentior,
-ius
|
beneficentissimus,
-a, -um(4)
|
Ανώμαλος σχηματισμός παραθετικών
bonus
|
melior,
-us
|
optimus,
-a, -um (41)
|
malus
|
peior,
-ius
|
pessimus,
-a, -um
|
magnus
|
maior,
-ius
|
maximus,
-a, -um (36)
|
parvus
|
minor, -us
|
minimus,
-a, -um (27)
|
multi-ae-a
|
plures,
(i)a
|
plurimi,
-ae, -a (27)
|
inops
|
egentior,
-ius
|
egentissimus,
-a, -um (44):
δανείζεται παραθετικά από το egens, -ntis
|
- Του επιθέτου libens
συναντούμε μόνο το επίρρημα libenter (30)
Β. Κλίση παραθετικών
α. Ο συγκριτικός των επιθέτων κλίνεται όπως των τριτοκλίτων δικαταλήκτων επιθέτων αλλά σχηματίζουν:
αφαιρετική ενικού, όλων των γενών, -e
ονομ., αιτιατ., κλητ. πληθ. ουδετέρου γένους -a
γενική πληθυντικού, όλων των γενών, -um
Εξαιρείται ο συγκριτικός του multi,-ae,-a που είναι plures, plura/ pluria και στη γενική πληθυντικού κάνει plurium (όμοια και το complures -34)
(Να θυμίσουμε ότι στα τριτόκλιτα επίθετα έχουμε:
αφαιρετική ενικού, -i
πληθυντικός ουδετέρου, -ia
γενική πληθυντικού, -ium
ενώ στην τριτόκλιτη μετοχή του Ενεστώτα: αφαιρετική ενικού -e, ενώ -i αν είναι επιθ. μτχ ως επιθ. προσδ.)
β. Ο υπερθετικός των επιθέτων κλίνεται όπως των δευτεροκλίτων τρικαταλήκτων επιθέτων. Παραθέτουμε την κλίση ενός επιθέτου στον συγκριτικό βαθμό.
Ενικός Αριθμός
αρσενικό/θηλυκό
|
ουδέτερο
|
|
Ονομ.
Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ. |
melior
melioris meliori meliorem melior meliore |
melius
melioris meliori melius melius meliore |
Πληθυντικός Αριθμός
αρσενικό/θηλυκό
|
ουδέτερο
|
|
Ονομ.
Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ. |
meliores
meliorum melioribus meliores meliores melioribus |
meliora
meliorum melioribus meliora meliora melioribus |
ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ
Θετικός
βαθμός
Για να
σχηματίσουμε τον θετικό βαθμό ενός επιρρήματος που προέρχεται από επίθετο
ακολουθούμε τα εξής βήματα:
- Σχηματίζουμε τη γενική ενικού
του επιθέτου στο αρσενικό γένος
π.χ. gratus γεν. grat -i, pulcher γεν. pulchr -i, liber γεν. liber -i, gravis γεν. grav -is, ferox γεν. feroc -is, impudens γεν. impudent -is, celer γεν. celer -is, acer γεν. acr -is, malus γεν. mal -i - Αφαιρούμε την κατάληξη -i
(για τα επίθετα της β΄ κλίσης) ή την κατάληξη -is (για τα επίθετα
της γ΄ κλίσης).
- Προσθέτουμε ως κατάληξη
- στα επιρρήματα που προέρχονται
από επίθετα της β΄ κλίσης το -e
- στα επιρρήματα που προέρχονται
από επίθετα της γ΄ κλίσης το -iter
- στα επιρρήματα που προέρχονται
από επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -ens (-entis), -ans (-antis), ers
(-ertis) το -er
π.χ. grat -e, pulchr -e, liber -e, grav -iter, feroc -iter, impudent -er, celer -iter, acr -iter, mal -e
Συγκριτικός
βαθμός
Ο συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος
ταυτίζεται με την αιτιατική ενικού του συγκριτικού βαθμού του ουδετέρου γένους
του επιθέτου, π.χ. grat -ius, pulchr -ius, liber -ius, grav -ius, feroc -ius,
impudent -ius, celer -ius, acr -ius, pe -ius
Υπερθετικός
βαθμός
Ο υπερθετικός βαθμός του επιρρήματος
σχηματίζεται από τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου με την κατάληξη -e
π.χ. gratissime, pulcherrime, liberrime, gravissime, ferocissime, impudentissime, celerrime, acerrime, pessime
π.χ. gratissime, pulcherrime, liberrime, gravissime, ferocissime, impudentissime, celerrime, acerrime, pessime
επίθετο
|
επίρρημα
|
||
θετικός
|
συγκριτικός
|
υπερθετικός
|
|
gratus
(grat -i)
pulcher (pulchr -i) liber (liber -i) gravis (grav -is) ferox (feroc -is) impudens (impudent -is) celer (celer -is) acer (acr -is) malus (mal -i) |
grat -e
pulchr -e liber -e grav -iter feroc -iter impudenter celer -iter acr -iter mal -e |
grat -ius
pulchr -ius liber -ius grav -ius feroc -ius impudentius celer -ius acr -ius pe -ius |
gratissime
pulcherrime liberrime gravissime ferocissime impudentissime celerrime acerrime pessime |
Διαφορά στο
σχηματισμό του θετικού βαθμού
Τα επίθετα bonus, facilis, durus,
tristis, mitis και secretus παρουσιάζουν κάποιες διαφορές στον
σχηματισμό του θετικού βαθμού. Συγκεκριμένα:
επίθετο
|
επίρρημα
|
||
θετικός
|
συγκριτικός
|
υπερθετικός
|
|
bonus (bon
-i)
facilis (facil -is) durus (dur -i) tristis (trist -is) mitis (mit -is) secretus (secret -i) |
bene
facile dure και duriter triste και tristiter mite και mititer secrete και secreto |
melius
facilius durius tristius mitius secretius |
optime
facillime durissime tristissime mitissime ― |
Ανώμαλα
παραθετικά επιρρημάτων
Τα παρακάτω επιρρήματα που
συναντώνται στο σχολικό εγχειρίδιο (τα περισσότερα από τα οποία δεν παράγονται
από επίθετα) σχηματίζουν με διαφορετικό τρόπο τους 3 βαθμούς
θετικός
|
συγκριτικός
|
υπερθετικός
|
multum (=
πολύ)
|
plus
|
plurimum
|
non multum
ή paulum (= λίγο)
|
minus
|
minime
|
magnopere
(ή magno opere) (= πολύ)
|
magis
|
maxime
|
prope (=
κοντά)
|
propius
|
proxime
|
diu (=
πολύ χρόνο)
|
diutius
|
diutissime
|
prae (=
πριν)
|
prius
|
primum/
primo
|
post (=
ύστερα)
|
posterius
|
postremo/
postremum
|
satis (=
αρκετά)
|
satius
|
―
|
supra (=
πάνω)
|
superius
|
summe
|
B' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ - ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗ
Μετά από:
συγκριτικά επίθετα
συγκριτικά επιρρήματα και σπανιότερα,
ρήματα με συγκριτική έννοια,
ακολουθεί β΄ όρος σύγκρισης, ο οποίος μπορεί να εκφέρεται με:
α) απλή αφαιρετική, π.χ. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius (37) = αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο
bello: απλή αφαιρετική συγκριτική, με α΄ όρο σύγκρισης το nihil, εξαιτίας του συγκριτικού βαθμού miserius
συγκριτικά επίθετα
συγκριτικά επιρρήματα και σπανιότερα,
ρήματα με συγκριτική έννοια,
ακολουθεί β΄ όρος σύγκρισης, ο οποίος μπορεί να εκφέρεται με:
α) απλή αφαιρετική, π.χ. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius (37) = αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο
bello: απλή αφαιρετική συγκριτική, με α΄ όρο σύγκρισης το nihil, εξαιτίας του συγκριτικού βαθμού miserius
β1) quam + ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο (όταν τα συγκρινόμενα μέλη είναι
πτωτικά), π.χ. nihil est miserius quam ipsa victoria (37)
quam victoria: β΄ όρος σύγκρισης (ο β΄ όρος εκφέρεται με quam και ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο,
nihil) λόγω του συγκριτικού βαθμού miserius
quam victoria: β΄ όρος σύγκρισης (ο β΄ όρος εκφέρεται με quam και ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο,
nihil) λόγω του συγκριτικού βαθμού miserius
β2) quam + ομοιότροπα με τον α΄ όρο (όταν τα συγκρινόμενα μέλη είναι
απαρέμφατα, εμπρόθετοι,
επιρρήματα), π.χ. Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem (36) = … ότι ο Μ. Κούριος προτιμά να εξουσιάζει τους πλούσιους παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος
quam fieri: β΄ όρος σύγκρισης (ο β΄ όρος εκφέρεται με quam και ομοιότροπα προς τον α΄ όρο,
imperare) λόγω του malle = magis velle (ρηματικός τύπος με συγκριτική έννοια)
επιρρήματα), π.χ. Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem (36) = … ότι ο Μ. Κούριος προτιμά να εξουσιάζει τους πλούσιους παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος
quam fieri: β΄ όρος σύγκρισης (ο β΄ όρος εκφέρεται με quam και ομοιότροπα προς τον α΄ όρο,
imperare) λόγω του malle = magis velle (ρηματικός τύπος με συγκριτική έννοια)
Αξιοπρόσεκτες
παρατηρήσεις
- Ας μην ξεχνάμε ότι ως β΄
όρος σύγκρισης λειτουργούν και οι δευτερεύουσες παραβολικές
προτάσεις(απλές και υποθετικές) με α΄ όρο μια άλλη πρόταση, συνήθως την κύρια. - Κατά τη σύγκριση, ο β΄ όρος
σύγκρισης συχνά παραλείπεται. Το είδος αυτό της σύγκρισης
χαρακτηρίζεται ως απόλυτη σύγκριση (27, 37). Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο συγκριτικός εκφράζει
βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο και μεταφράζεται με θετικό βαθμό συνοδευόμενο από το
«κάπως» ή το «μάλλον».
Ο
συγκριτικός επίσης είναι δυνατόν να ενισχύεται με τις αφαιρετικές του μέτρου/
διαφοράς multo
(= πολύ) και paulo (= λίγο), οπότε και μεταφράζουμε με συγκριτικό βαθμό
π.χ. dixit … videri tamen ea sibi duriora et acerbiora (27) = είπε ότι του φαίνονταν όμως αυτά κάπως τραχιά και στυφά
qui multo minor natu erat (27) = ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος στην ηλικία.
(= πολύ) και paulo (= λίγο), οπότε και μεταφράζουμε με συγκριτικό βαθμό
π.χ. dixit … videri tamen ea sibi duriora et acerbiora (27) = είπε ότι του φαίνονταν όμως αυτά κάπως τραχιά και στυφά
qui multo minor natu erat (27) = ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος στην ηλικία.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Να
εντοπίσετε τα επίθετα του κειμένου και να γράψετε τους τρεις βαθμούς τους και
στα τρία γένη στην πτώση που βρίσκονται (όσα διαθέτουν).
2.Από τα
επίθετα του κειμένου να σχηματίσετε επιρρήματα και να γράψετε τα παραθετικά
τους και στους τρεις βαθμούς.
3.Να
μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον τύπο που σας ζητείται για τον καθένα,
στη φωνή που βρίσκονται:
venisset: α΄ πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα
devertit: γ΄ ενικό οριστικής ενεστώτα
desideranti: αφαιρετική ενικού
legit: το ίδιο πρόσωπο στον ενεστώτα
scriprisset: γ΄ πληθυντικό υποτακτικής παρατατικού
videri: απαρέμφατο μέλλοντα
spero: γ΄ενικό προστακτικής μέλλοντα
nascuntur: β΄ ενικό υποτακτικής μέλλοντα [με βάση το υποκείμενο του κειμένου]
fiunt: β΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα
gignuntur: α΄ενικό υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου
venisset: α΄ πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα
devertit: γ΄ ενικό οριστικής ενεστώτα
desideranti: αφαιρετική ενικού
legit: το ίδιο πρόσωπο στον ενεστώτα
scriprisset: γ΄ πληθυντικό υποτακτικής παρατατικού
videri: απαρέμφατο μέλλοντα
spero: γ΄ενικό προστακτικής μέλλοντα
nascuntur: β΄ ενικό υποτακτικής μέλλοντα [με βάση το υποκείμενο του κειμένου]
fiunt: β΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα
gignuntur: α΄ενικό υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου
5.Να
μεταφερθούν οι παρακάτω τύποι στις πτώσεις που ζητούνται για το καθένα:
urbe: γενική πληθυντικού
grandi: αιτιατική ενικού
eum: αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους
tragoediam: δοτική ενικού
nomen: ονομαστική πληθυντικού
quae (το πρώτο): ονομαστική πληθυντικού θηλυκού γένους
sibi: τον ίδιο τύπο στο β΄πρόσωπο
pomis: αφαιρετική ενικού
idem: αιτιατική ενικού αρσενικού γένους
ingeniis: γενική ενικού
urbe: γενική πληθυντικού
grandi: αιτιατική ενικού
eum: αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους
tragoediam: δοτική ενικού
nomen: ονομαστική πληθυντικού
quae (το πρώτο): ονομαστική πληθυντικού θηλυκού γένους
sibi: τον ίδιο τύπο στο β΄πρόσωπο
pomis: αφαιρετική ενικού
idem: αιτιατική ενικού αρσενικού γένους
ingeniis: γενική ενικού
6. «Tum
Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen
ea sibi duriora et accerbiora»: Να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος της περιόδου σε
ευθύ.
7.desideranti:
Να αναλυθεί η αιτιολογική μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση με όλους τους δυνατούς
τρόπους.
8.Να
εντοπιστούν και να χαρακτηριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και
να δικαιολογηθεί η έγκλιση και ο χρόνος με τους οποίους εκφέρονται.
9. Να δοθούν
οι παραθετικοί τύποι:
Επίθετο
|
Τύπος που ζητείται
|
fortis,
-is, -e
acerbus, -a, -um sonorus, -a, -um (χωρίς παραθετικά) maturus, -a, -um miser, misera, miserum longus, -a, -um facilis, -is, -e liber, libera, liberum iucundus, -a, -um durus, -a, um |
αφαιρετική
ενικού αρσενικού (θετικός)
δοτική πληθυντικού θηλυκού (συγκριτικός) γενική πληθυντικού ουδετέρου (θετικός) αιτιατική πληθυντικού αρσενικού (υπερθετικός) ονομαστική πληθυντικού αρσενικού(υπερθετικός) αιτιατική πληθυντικού αρσενικού (συγκριτικός) γενική πληθυντικού θηλυκού (υπερθετικός) αφαιρετική ενικού ουδετέρου (θετικός) ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου(συγκριτικός) κλητική ενικού ουδετέρου (υπερθετικός) |
Επίθετο
|
Τύπος που ζητείται
|
fortis,
-is, -e
acerbus, -a, -um sonorus, -a, -um (χωρίς παραθετικά) maturus, -a, -um miser, misera, miserum longus, -a, -um facilis, -is, -e liber, libera, liberum iucundus, -a, -um durus, -a, um |
οι τρεις
βαθμοί των επιρρημάτων
οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων οι τρεις βαθμοί των επιρρημάτων |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου