Λατινικά Β΄θρ: Γραμματική ΙΙ - Συντακτικό

10^ο Μάθημα Γραμματικής

Οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού Παθητικής Φωνής

1. Οι βασικές καταλήξεις παθητικής φωνής είναι: -(ο)r, -ris ή -re, -tur, -mur, -mini, -ntur. Οι τρεις πρώτοι χρόνοι, ενεστώτας, παρατατικός και μέλλοντας, σχηματίζονται με τρόπο ανάλογο με αυτόν της ενεργητική φωνής για κάθε συζυγία, μαζί με αυτές τις καταλήξεις. Οι τύποι σχηματισμού, λοιπόν, είναι:

Ενεστώτας: ενεστωτικό θέμα + βασικές καταλήξεις (για τις συζυγίες α΄, β΄ και δ΄)

ενεστωτικό θέμα + συνδετικό φωνήεν + βασικές καταλήξεις (για τη γ΄ συζυγία), δηλαδή:

Οριστική Ενεστώτα

	Α΄ συζυγία (αγαπιέμαι)	Β΄ συζυγία (σκοτώνομαι)	Γ΄ συζυγία (διαβάζομαι)	Δ΄ συζυγία (ακούγομαι)
ego	amor	deleor	legor	audior
Tu	amaris / amare	deleris / delere	legeris /legere	audiris/audire
hic, haec, hoc	amatur	deletur	legitur	auditur
nos	amamur	delemur	legimur	audimur
vos	amamini	delemini	legimini	audimini
hi, hae, haec	amantur	delentur	leguntur	audiuntur

Παρατατικός: ενεστωτικό θέμα + ba + βασικές καταλήξεις (για όλες τις συζυγίες, με ένα –e– για τις γ΄ και δ΄ συζυγίες), δηλαδή:

Οριστική Παρατατικού

	Α΄ συζυγία (αγαπιόμουν)	Β΄ συζυγία (σκοτωνόμουν)	Γ΄ συζυγία (διαβαζόμουν)	Δ΄ συζυγία (ακουγόμουν)
ego	amabar	delebar	legebar	audiebar
tu	amabaris / amabare	delebaris / delebare	legebaris /legebare	audiebaris/ audiebare
hic, haec, hoc	amabatur	delebatur	legebatur	audiebatur
nos	amabamur	delebamur	legebamur	audiebamur
vos	amabamini	delebamini	legebamini	audiebamini
hi, hae, haec	amabantur	delebantur	legebantur	audiebantur

2. Το απαρέμφατο ενεστώτα στην παθητική φωνή έχει την κατάληξη –ri για τις συζυγίες α΄, β΄ και δ΄ και την κατάληξη –i για την γ΄ συζυγία: amari, deleri, legi, audiri.

3. Όμοια με τα παθητικά ρήματα κλίνονται και τα αποθετικά, δηλαδή τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή, αλλά ενεργητική σημασία (πρβλ. το ρήμα εργάζομαι· ανήκει μόνο στην παθητική φωνή, αφού λήγει σε –μαι, αλλά έχει ενεργητική σημασία, αφού σημαίνει ότι «κάνω κάτι»). Ακριβώς επειδή έχουν ενεργητική σημασία, τα ρήματα αυτά διαθέτουν έξι στοιχεία περισσότερα από τα κανονικά ρήματα της παθητικής φωνής, στοιχεία που κανονικά ανήκουν στην ενεργητική φωνή. Συγκεκριμένα, τα αποθετικά διαθέτουν επιπλέον μετοχή ενεστώτα, μετοχή μέλλοντα, σουπίνο, γερούνδιο, απαρέμφατο μέλλοντα και υποτακτική μέλλοντα.

Για να ξεχωρίσουμε τα αποθετικά από τα κανονικά ρήματα, σημειώνουμε και μαθαίνουμε τους αρχικούς τους χρόνους στην παθητική φωνή, οι οποίοι είναι τρεις: ενεστώτας, παρακείμενος και απαρέμφατο ενεστώτα. Έτσι, μαθαίνοντας τους αρχικούς χρόνους του utor – usus sum – uti (3, χρησιμοποιώ), καταλαβαίνουμε ότι είναι αποθετικό.

***

11^ο Μάθημα Γραμματικής

Ι. Οριστική Μέλλοντα Παθητικής Φωνής

Σχηματίζεται βάσει του τύπου:

Ενεστωτικό θέμα + -bor / -beris ή -bere / -bitur / -bimur / -bimini / -buntur (α, β΄ συζ.)

Ενεστωτικό θέμα + -ar / -eris ή -ere / -etur / -emur / -emini / -entur (γ΄, δ΄ συζυγίες)

δηλαδή με τις ίδιες βασικές καταλήξεις, αλλά με διαφορετικά συνδετικά φωνήεντα. Έτσι, προκύπτει:   

Οριστική Μέλλοντα

	Α΄ συζυγία (θα αγαπηθώ)	Β΄ συζυγία (θα σκοτωθώ)	Γ΄ συζυγία (θα διαβαστώ)	Δ΄ συζυγία (θα ακουστώ)
ego	amabοr	delebor	legar	audiar
tu	amaberis / amabere	deleberis / delebere	legeris /legere	audieris/ audiere
hic, haec, hoc	amabitur	delebitur	legetur	audietur
nos	amabimur	delebimur	legemur	audiemur
vos	amabimini	delebimini	legemini	audiemini
hi, hae, haec	amabuntur	delebuntur	legentur	audientur

ΙΙ. Μετατροπή Ενεργητικής Σύνταξης σε Παθητική Σύνταξη

Όπως στα ελληνικά, έτσι και στα λατινικά η μετατροπή της Ενεργητικής Σύνταξης στην Παθητική περιλαμβάνει τρία στάδια:

1. το αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης γίνεται υποκείμενο στην παθητική

2. το ρήμα μετατρέπεται από την ενεργητική στην παθητική φωνή (προσοχή: διατηρούνται ο χρόνος και η έγκλιση, το πρόσωπο όμως προσαρμόζεται στο υποκείμενο που προκύπτει κατά τη μετατροπή)

3. το υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης γίνεται ποιητικό αίτιο στην παθητική.

Π.χ.: Οι έμποροι δεν εισάγουν κρασί. : έχουμε ενεργητική σύνταξη, διότι το ρήμα είναι ενεργητικής φωνής. Κατά τη μετατροπή, το αντικείμενο (κρασί) θα γίνει υποκείμενο, το ρήμα θα τραπεί στην παθητική φωνή (δεν εισάγεται· παρατηρούμε ότι το πρόσωπο αλλάζει, αφού πλέον το υποκείμενο είναι ενικού αριθμού) και το υποκείμενο θα γίνει ποιητικό αίτιο (από τους εμπόρους). Επομένως, η παθητική σύνταξη θα είναι: Δεν εισάγεται κρασί από τους εμπόρους.

Το ίδιο παράδειγμα στα λατινικά είναι: Mercatores vinum non important. To αντικείμενο vinum θα γίνει υποκείμενο (εδώ ο τύπος μοιάζει ίδιος γιατί το vinum είναι ουδέτερο, οπότε η ονομαστική είναι ίδια με την αιτιατική), το non important θα γίνει non importatur, και το υποκείμενο mercatores θα γίνει ποιητικό αίτιο a mercatoribus. Επομένως, η παθητική σύνταξη θα είναι: Vinum a mercatoribus non importatur.

Προσοχή: στα λατινικά το ποιητικό αίτιο εκφέρεται ή με a ή ab + αφαιρετική ή με απλή αφαιρετική προκειμένου για άψυχα. Έτσι, θα έχουμε:

Ενεργητική Σύνταξη	Παθητική Σύνταξη
α) Ovidius epistulas mittit.	……………………………………………
β) Pater filia amat.	……………………………………………
γ) Aeneas insidias renarrat	……………………………………………
δ) Perseus beluam delebit.	……………………………………………
ε) Germani magistratus creant.	……………………………………………

***

12^ο Μάθημα Γραμματικής

Μετοχές

Η λατινική διαθέτει μόνο τρεις μετοχές (σε αντίθεση με την αρχαία ελληνική που διαθέτει συνολικά δέκα τύπους μετοχών). Συγκεκριμένα:

1. Μετοχή ενεργητικού ενεστώτα: για το σχηματισμό και την κλίση της, βλ. 6^ο μάθημα γραμματικής. Έχει ενεργητική σημασία, γι’ αυτό υπάρχει και στα αποθετικά ρήματα.

2. Μετοχή παθητικού παρακειμένου: σχηματίζεται από το σουπίνο κι έχει τη μορφή δευτεροκλίτου επιθέτου. Έχει παθητική σημασία, με εξαίρεση τα αποθετικά, που έχουν πάντα ενεργητική σημασία. Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα, δηλαδή το αρσενικό και το ουδέτερο κατά τη 2^η κλίση και το θηλυκό κατά την 1^η κλίση:

α΄ συζυγία: amatum < amatus – amata – amatum (αγαπημένος-η-ο)

β΄ συζυγία: deletum < deletus – a – um (σκοτωμένος-η-ο)

γ΄ συζυγία: lectum < lectus – a – um (διαβασμένος-η-ο)

δ΄ συζυγία: auditum < auditus – a – um (ακουσμένος-η-ο), οπότε:

        Ενικός Αριθμός                                          Πληθυντικός Αριθμός

	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	amatus
Γενική
Δοτική
Αιτιατική
Κλητική
Αφαιρετική

3. Μετοχή ενεργητικού μέλλοντα: και αυτή σχηματίζεται από το σουπίνο, με την προσθήκη της κατάληξης –rus, –ra, –rum,  κι έχει τη μορφή δευτεροκλίτου επιθέτου. Έχει ενεργητική σημασία, γι’ αυτό υπάρχει και στα αποθετικά ρήματα. Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα, δηλαδή το αρσενικό και το ουδέτερο κατά τη 2^η κλίση και το θηλυκό κατά την 1^η κλίση:

α΄ συζυγία: amatum < amaturus – amatura – amaturum (αγαπήσων-ουσα-ον)

β΄ συζυγία: deletum < deleturus – a – um (φονεύσων-ουσα-ον)

γ΄ συζυγία: lectum < lecturus – a – um (αυτός-ή-ό που θα διαβάσει)

δ΄ συζυγία: auditum < auditurus – a – um (αυτός-ή-ό που θα ακούσει), οπότε:

        Ενικός Αριθμός                                          Πληθυντικός Αριθμός

	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	amaturus
Γενική
Δοτική
Αιτιατική
Κλητική
Αφαιρετική

Παρατηρήσεις για συντακτική λειτουργία των μετοχών

1. Η μετοχή ενεστώτα εκφράζει πράξη σύγχρονη με αυτήν του ρήματος, η μετοχή του μέλλοντα μεταγενέστερη, ενώ η μετοχή παρακειμένου προγενέστερη.
2. Όπως και στα ελληνικά, η μετοχή συμφωνεί πάντα σε γένος, πτώση και αριθμό με το υποκείμενό της. Το υποκείμενο της συνημμένης μετοχής είναι ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος· αντίθετα, όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, τίθεται σε αφαιρετική, οπότε η μετοχή χαρακτηρίζεται αφαιρετική απόλυτη (βλ. γενική απόλυτη στα αρχαία ελληνικά). Τέλος, υπάρχει και η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη (για την οποία θα μάθουμε στην επόμενη τάξη).
3. Η συντακτική λειτουργία της μετοχής είναι όμοια με αυτήν στα ελληνικά:

- η επιθετική ισοδυναμεί με αναφορική πρόταση (που…) και λειτουργεί ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός, παράθεση ή επεξήγηση. Στην ύλη μας λειτουργούν κατά βάση ως επιθετικοί προσδιορισμοί.

 - η επιρρηματική ισοδυναμεί με δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση και μεταφράζεται ανάλογα με το είδος της. Έτσι, υπάρχει η αιτιολογική (γιατί, αφού, επειδή…), η τελική (για να…), η υποθετική (αν…), η χρονική (αφού, όταν, μόλις…),  η εναντιωματική (αν και…) και η τροπική (μετοχή σε –όντας ή χωρίς να…)

- η κατηγορηματική εξαρτάται από ρήματα αντίστοιχα με αυτά της ελληνικής (αίσθησης, έναρξης, λήξης κ.τ.λ.) και ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική πρόταση (ότι… ή να…). Ωστόσο, στην ύλη μας έχουμε ελάχιστες κατηγορηματικές μετοχές. 

4. Η μετοχή του μέλλοντα και το sum σχηματίζουν την Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία, που δηλώνει τη βεβαιότητα μιας πράξεως και μεταφράζεται «πρόκειται να…». Έτσι, έχουμε:

Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας
amaturus-a-um sum	amaturus-a-um eram	amaturus-a-um erο κ.τ.λ.
amaturus-a-um es	amaturus-a-um eras κ.τ.λ.
amaturus-a-um est κ.τ.λ.		(σίγουρα θα αγαπήσω
(πρόκειται να αγαπήσω	(επρόκειτο να αγαπήσω	κ.τ.λ.)
πρόκειται να αγαπήσεις	κ.τ.λ.)
κ.τ.λ.)

Παρακείμενος	Παρατατικός	Μέλλοντας
amaturus-a-um fui	amaturus-a-um fueram	amaturus-a-um fuerο
amaturus-a-um fuisti κ.τ.λ.	(σίγουρα είχα αγαπήσει	(σίγουρα θα έχω αγαπήσει
(σίγουρα αγάπησα κ.τ.λ.)	κ.τ.λ.)	κ.τ.λ.)

Η ενεργητική περιφραστική συζυγία είναι αποκλειστικό φαινόμενο της λατινικής και η χρησιμότητά της θα φανεί στην επόμενη τάξη, όταν μιλήσουμε για την ακολουθία των χρόνων.

***

13^ο Μάθημα Γραμματικής

Οι συντελικοί χρόνοι της παθητικής φωνής όλων των συζυγιών και των αποθετικών ρημάτων στην οριστική σχηματίζονται περιφραστικά βάσει των τύπων:

Μετοχή Παρακειμένου + ενεστώτας sum = Παρακείμενος

Μετοχή Παρακειμένου + παρατατικός sum = Υπερσυντέλικος

Μετοχή Παρακειμένου + μέλλοντας sum = Συντελεσμένος Μέλλοντας

προκύπτοντας:

Οριστική Παρακειμένου Παθητικής Φωνής

α΄ συζυγία	β΄ συζυγία	γ΄ συζυγία	δ΄ συζυγία
amatus-a-um sum	deletus-a-um sum	lectus-a-um sum	auditus-a-um sum
>>      es	>>      es	>>      es	>>      es
>>      est	>>      est	>>      est	>>      est
amati-ae-a   sumus	deleti-ae-a   sumus	lecti-ae-a   sumus	auditi-ae-a   sumus
>>     estis	>>     estis	>>     estis	>>     estis
>>     sunt	>>     sunt	>>     sunt	>>     sunt

Οριστική Υπερσυντελίκου Παθητικής Φωνής

α΄ συζυγία	β΄ συζυγία	γ΄ συζυγία	δ΄ συζυγία
amatus-a-um eram	deletus-a-um eram	lectus-a-um eram	auditus-a-um eram
>>      eras	>>      eras	>>      eras	>>      eras
>>      erat	>>      erat	>>      erat	>>      erat
amati-ae-a   eramus	deleti-ae-a   eramus	lecti-ae-a   eramus	auditi-ae-a   eramus
>>     eratis	>>     eratis	>>     eratis	>>     eratis
>>     erant	>>     erant	>>     erant	>>     erant

Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα Παθητικής Φωνής

α΄ συζυγία	β΄ συζυγία	γ΄ συζυγία	δ΄ συζυγία
amatus-a-um erο	deletus-a-um ero	lectus-a-um ero	auditus-a-um ero
>>      eris	>>      eris	>>      eris	>>      eris
>>      erit	>>      erit	>>      erit	>>      erit
amati-ae-a   erimus	deleti-ae-a   eiamus	lecti-ae-a   erimus	auditi-ae-a   erimus
>>     eritis	>>     eritis	>>     eritis	>>     eritis
>>     erunt	>>     erunt	>>     erunt	>>     erunt

Άσκηση:

Να δοθεί ο τύπος που ζητείται εντός παρανθέσεως:

habeo (β΄ ενικό οριστ. υπερσυντελίκου παθ. φωνής με υποκ. tu, ενν.  Arria):…………

sumo (γ΄ ενικό οριστ. συντ. μελλ. παθ. φωνής με υποκ. Caesar):………………………

conloco (γ΄ πληθ. οριστ. παρακειμένου παθ. φωνής με υποκ. Romani):……………….

do (α΄ πληθ. οριστ. παρακ. παθ. φωνής με υποκ. nos, ενν. filiae):……………………..

servo (α΄ πληθ. οριστ. υπερσυντελίκου με υποκ. nos, ενν. Romani):…………………..

iubeo (β΄πληθ. οριστ. συντ. μελλ. παθ. φωνής με υποκ. vos, ενν. Graeci):…………….

gradior (γ΄ ενικό οριστ. υπερσυντελίκου παθ. φωνής με υποκ. Tertia):………………..

***

14^ο Μάθημα Γραμματικής

Απαρέμφατα Ι: σχηματισμός

Η λατινική διαθέτει μόνο επτά απαρέμφατα (σε αντίθεση με την αρχαία ελληνική που διαθέτει συνολικά δέκα τύπους απαρεμφάτων). Συγκεκριμένα:

·Απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα: ενεστωτικό θέμα + –re

·Απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα: ενεστωτικό θέμα + –ri (+ –i για τη γ΄ συζυγία)

·Απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα: αιτιατική μετοχής μέλλοντα + esse (περιφραστικά)

·Απαρέμφατο παθητικού μέλλοντα: σουπίνο + iri (περιφραστικά)

·Απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου: θέμα παρακειμένου + –isse

·Απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου: αιτιατική μετοχής παρακειμένου + esse(περιφραστικά)

·Απαρέμφατο παθητικού συντελεσμένου μέλλοντα: αιτιατική μετοχής παρακειμένου + fore (περιφραστικά)

Προσοχή: οι περιφραστικοί τύποι τίθενται στο γένος και τον αριθμό του υποκειμένου του απαρεμφάτου!

Προκύπτουν, επομένως, οι πίνακες:

α΄ συζυγία

	Ενεργητική Φωνή	Παθητική Φωνή
Ενεστώτας	amare	amari
Παρατατικός	-	-
Μέλλοντας	amaturum-am-um-os-as-a esse	amatum iri
Παρακείμενος	amavisse	amatum-am-um-os-as-a esse
Υπερσυντέλικος	-	-
Συντελεσμένος Μέλλοντας	-	amatum-am-um-os-as-a fore

β΄ συζυγία

	Ενεργητική Φωνή	Παθητική Φωνή
Ενεστώτας	delere
Παρατατικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσ. Μέλλοντας

 γ΄ συζυγία

	Ενεργητική Φωνή	Παθητική Φωνή
Ενεστώτας	legere
Παρατατικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσ. Μέλλοντας

δ΄ συζυγία

	Ενεργητική Φωνή	Παθητική Φωνή
Ενεστώτας	audire
Παρατατικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσ. Μέλλοντας

Άσκηση: Να συμπληρωθεί ο ακόλουθος πίνακας με τα απαρέμφατα που ζητούνται:

	narro	habeo	traho	sentio	utor
Ενεστώτα Ε.Φ.
Παρατατικού Ε.Φ.
Μέλλοντα Ε.Φ.
Παρακειμένου Ε.Φ.
Υπερσυντελίκου Ε.Φ.
Συν. Μελλ. Ε.Φ.
Ενεστώτα Π.Φ.
Παρατατικού Π.Φ.
Μέλλοντα Π.Φ.
Παρακειμένου Π.Φ.
Υπερσυντελίκου Π.Φ.
Συν. Μελλ. Π.Φ.

15^ο Μάθημα Γραμματικής

Απαρέμφατα IΙ: η συντακτική λειτουργία των απαρεμφάτων –

απαρεμφατική σύνταξη

1. Στα λατινικά δεν υπάρχει ειδική πρόταση και η κατηγορηματική μετοχή χρησιμοποιείται πολύ περιορισμένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ευρύτερη χρήση της απαρεμφατικής σύνταξης.

2. Η λειτουργία του απαρεμφάτου ως αντικειμένου μεταβατικού ρήματος ή υποκειμένου απροσώπου ρήματος, η διάκριση του είδους του σε ειδικό ή τελικό, και, τέλος, η λειτουργία του υποκειμένου του, δηλ. της ταυτοπροσωπίας ή της ετεροπροσωπίας, διέπονται από τους ίδιους κανόνες με αυτούς στα ελληνικά. Οι διαφορές είναι:

·στα λατινικά το τελικό απαρέμφατο βρίσκεται πάντα σε ενεστώτα, ενώ το ειδικό μπορεί να είναι κάθε χρόνου

·το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου δεν παραλείπεται ούτε στην περίπτωση ταυτοπροσωπίας, αλλά δηλώνεται με την αιτιατική της προσωπικής αντωνυμίας (συνήθως se)

·το απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου είναι πάντα ειδικό, οπότε το υποκείμενο του δηλώνεται είτε στην ταυτοπροσωπία είτε στην ετεροπροσωπία, π.χ.

legatus hostes venisse dicit = ο απεσταλμένος λέει ότι ήρθαν οι εχθροί (ετεροπροσωπία)

legatus se venisse dicit = ο απεσταλμένος λέει ότι ήρθε ο ίδιος (ταυτοπροσωπία)

·με τους παθητικούς τύπους των ρημάτων που σημαίνουν λέω ή νομίζω (π.χ.dicitur=λέγεται) το υποκείμενο του ρήματος είναι ίδιο με το υποκείμενο του απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) κι είναι σε ονομαστική. Προσοχή όμως: στην περίπτωση αυτή το ρήμα είναι προσωπικό, όχι απρόσωπο, οπότε πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενο στον αριθμό και στο πρόσωπο, π.χ.

hostes venisse dicuntur = λέγεται ότι ήρθαν οι εχθροί (εμείς δηλαδή μεταφράζουμε σαν να είναι απρόσωπο)

·και το απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου είναι πάντα ειδικό οπότε το υποκείμενο του δηλώνεται πάντα, και στην ταυτοπροσωπία, και στην ετεροπροσωπία. Προσοχή: η αιτιατική παθητικού παρακειμένου βάσει του οποίου σχηματίζεται περιφραστικά αυτό το απαρέμφατο πρέπει να συμφωνεί σε γένος και αριθμό με το υποκείμενο, π.χ.

Sallustius tradit milites occisos esse = ο Σαλλούστιος αναφέρει ότι οι στρατιώτες σκοτώθηκαν

Sallustius tradit Catilinam occisum esse = ο Σαλλούστιος αναφέρει ότι ο Κατιλίνας σκοτώθηκε

Romani dicunt se grassuros esse = οι Ρωμαίοι λένε ότι ήρθαν οι ίδιοι (ταυτοπροσωπία)

     Άσκηση: Να μετατραπεί η σύνταξη των προτάσεων που ακολουθούν σε απαρεμφατική. Ως ρήμα εξάρτησης να εννοηθεί: Sallustius tradit...

·Catilinam improbi viri consecuti sunt =........................................................................

·Catilina ex urbe expulsus est = ….................................................................................

·Catilina ab Antonio victus est = …................................................................................

·Catilina ab Antonio interfectus est = ….........................................................................

ΙΙ. Υπερθετικός επιθέτων

• Σχηματίζεται με την προσθήκη των καταλήξεων -issimus, -issima, -issimum στο θέμα του επιθέτου.
• Για να βρούμε το θέμα, αφαιρούμε την κατάληξη -i (για τα δευτερόκλιτα) ή την κατάληξη -is (για τα τριτόκλιτα) από τη γενική ενικού του θετικού βαθμού. π.χ.

pravus (δευτερόκλιτα) < pravi < prav- < pravissimus-a-um

(= “ανηθικώτατος”)

nobilis (τριτόκλιτο) < nobilis < nobil- < nobilissimus-a-um

(= “ευγενέστατος”)

Ο υπερθετικός βαθμός κλίνεται κατά τα δευτερόκλιτα επίθετα:

	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	pravissimus
Γενική
Δοτική
Αιτιατική
Κλητική
Αφαιρετική

	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομαστική	nobilissimus
Γενική
Δοτική
Αιτιατική
Κλητική
Αφαιρετική