ΜΑΘΗΜΑ 34
Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ
ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ
Cum
Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum
venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium
domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis
armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile
auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni
rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones postes
ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram
osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis
immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΧΧXIV
Όταν ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, αρκετοί αρχηγοί ληστών τυχαία ήρθαν σ’ αυτόν για να τον χαιρετίσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας επειδή νόμισε ότι αυτοί είχαν έρθει για να συλλάβουν αυτόν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από δούλους του σπιτιού (οικιακούς). Μόλις παρατήρησαν αυτό οι ληστές, αφού πέταξαν μακριά τα όπλα, πλησίασαν την πόρτα και με δυνατή φωνή ανήγγειλαν στον Σκιπίωνα (απίστευτο στο άκουσμα!) ότι αυτοί είχαν έρθει για να θαυμάσουν την ανδρεία του. Όταν οι δούλοι μετέφεραν αυτά στον Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοιχθούν οι πόρτες και να μπουν αυτοί μέσα (να ανοίξουν τις πόρτες και να τους οδηγήσουν/βάλουν μέσα). Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και φίλησαν με πάθος το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού άφησαν μπροστά στην είσοδο δώρα, τα οποία οι άνθρωποι συνηθίζουν να προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, επέστρεψαν στην πατρίδα (τους).
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΧΧXIV
Στις
παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με τον σύνδεσμο cum, αυτός
είναι:
cum... in Literno esset
|
ιστορικός/διηγηματικός
|
cum... existimasset
|
αιτιολογικός
|
cum... posuissent
|
ιστορικός/διηγηματικός
|
complures:
δεν σχηματίζει ενικό, γεν. πληθ. -ium. Ονομαστική, αιτιατική, κλητική
πληθυντικού του ουδετέρου σε -ia και σπανιότερα σε -a.
forte,
incredibilis, immortalis: δεν σχηματίζουν παραθετικά.
Άλλες
δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις του κειμένου είναι οι παρακάτω:
ut...animadverterunt (δηλώνει το προτερόχρονο)
postquam...rettulerunt (δηλώνει το προτερόχρονο)
ut...animadverterunt (δηλώνει το προτερόχρονο)
postquam...rettulerunt (δηλώνει το προτερόχρονο)
σουπίνα του κειμένου
|
τι δηλώνουν
|
salutatum
|
αιτιατική σουπίνου. Δηλώνει τον
σκοπό της κινήσεως (στο ρ. venērunt).
|
captum
|
αιτιατική σουπίνου. Δηλώνει τον
σκοπό της κινήσεως (στο απρφ. venisse).
|
auditu
|
αφαιρετική σουπίνου. Δηλώνει την
αναφορά στο επίθ. incredibile.
|
admiratum
|
αιτιατική σουπίνου. Δηλώνει τον
σκοπό της κινήσεως (στο απρφ. venisse).
|
existimasset:
υποτακτική υπερσυντελίκου. Να θυμηθούμε τον κανόνα:
Στους παρακειμένους που σχηματίζονται κανονικά σε -avi, -evi, -ivi και στους χρόνους που παράγονται από αυτόν τον παρακείμενο, πολλές φορές όταν μετά τη συλλαβή -vi και -ve ακολουθεί συλλαβή η οποία αρχίζει από r, s εκπίπτει το v και τα δύο φωνήεντα συναιρούνται σε ένα φωνήεν μακρόχρονο. [Θ. Κακριδής, σελ. 77]
π. χ. amavisti = amasti
amaverunt = amarunt
amavissem = amassem
amavero = amaro
Στους παρακειμένους που σχηματίζονται κανονικά σε -avi, -evi, -ivi και στους χρόνους που παράγονται από αυτόν τον παρακείμενο, πολλές φορές όταν μετά τη συλλαβή -vi και -ve ακολουθεί συλλαβή η οποία αρχίζει από r, s εκπίπτει το v και τα δύο φωνήεντα συναιρούνται σε ένα φωνήεν μακρόχρονο. [Θ. Κακριδής, σελ. 77]
π. χ. amavisti = amasti
amaverunt = amarunt
amavissem = amassem
amavero = amaro
abiectis
armis: αφαιρετική απόλυτη ιδιάζουσα χρονική μετοχή.
[ανάλυση σε δευτ. χρον προτ. : cum + υποτ. υπερσ.
cum arma abiecissent
postquam + οριστ. παρκμ.
postquam arma abiecerunt
[ανάλυση σε δευτ. χρον προτ. : cum + υποτ. υπερσ.
cum arma abiecissent
postquam + οριστ. παρκμ.
postquam arma abiecerunt
domestici
-orum, arma -orum: χωρίς ενικό αριθμό.
incredibile
auditu: προεξαγγελτική παράθεση (αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική επιθετική,
προσθετική πρόταση).
revertērunt:
εδώ είναι ημιαποθετικό.
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
cum: χρονικός σύνδεσμος = όταν, αφού. Εδώ
πρόκειται για τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum (cum historicum ή
narrativum), ο οποίος συντάσσεται με υποτακτική παρατατικού (για πράξη
σύγχρονη) ή με υποτακτική υπερσυντελίκου (για πράξη προτερόχρονη).
Africanus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Αfricanus -i = Αφρικανός. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το αρσενικό γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης Africanus, -a, -um, που εδώ είναι ουσιαστικοποιημένο. Στο συγκεκριμένο κείμενο, όμως, η λέξη Africanus είναι προσωνύμιο του Σκιπίωνα (Publius Cornelius Scipio Africanus maior = Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίων ο Αφρικανός ο πρεσβύτερος) και επομένως ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό.
in: πρόθεση. Συντάσσεται με αφαιρετική και αιτιατική. Εδώ συντάσσεται με αφαιρετική = σε.
Literno: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους, Liternum -i = Λίτερνο. Είναι, πιο συγκεκριμένα, το ουδέτερο γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης Liternus, -a, -um, που, όμως, εδώ είναι ουσιαστικοποιημένο. Ως όνομα περιοχής δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό.
esset: γ΄ ενικό υποτακτικής παρατατικού του ανώμαλου ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω.
complures: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της γ΄ κλίσης complures, complures, complura/ -ia = πολλοί, -ές, -ά, αρκετοί, -ές, -ά. Το επίθετο, μολονότι είναι σύνθετο από την πρόθεση cum + τον συγκριτικό βαθμό του plures (= συγκριτικός του επιθέτου multi, -ae, -a), δεν σχηματίζει συγκριτικό βαθμό. Ο υπερθετικός βαθμός (complurimi) απαντά σπανίως. 1
Africanus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Αfricanus -i = Αφρικανός. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το αρσενικό γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης Africanus, -a, -um, που εδώ είναι ουσιαστικοποιημένο. Στο συγκεκριμένο κείμενο, όμως, η λέξη Africanus είναι προσωνύμιο του Σκιπίωνα (Publius Cornelius Scipio Africanus maior = Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίων ο Αφρικανός ο πρεσβύτερος) και επομένως ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό.
in: πρόθεση. Συντάσσεται με αφαιρετική και αιτιατική. Εδώ συντάσσεται με αφαιρετική = σε.
Literno: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους, Liternum -i = Λίτερνο. Είναι, πιο συγκεκριμένα, το ουδέτερο γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης Liternus, -a, -um, που, όμως, εδώ είναι ουσιαστικοποιημένο. Ως όνομα περιοχής δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό.
esset: γ΄ ενικό υποτακτικής παρατατικού του ανώμαλου ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω.
complures: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της γ΄ κλίσης complures, complures, complura/ -ia = πολλοί, -ές, -ά, αρκετοί, -ές, -ά. Το επίθετο, μολονότι είναι σύνθετο από την πρόθεση cum + τον συγκριτικό βαθμό του plures (= συγκριτικός του επιθέτου multi, -ae, -a), δεν σχηματίζει συγκριτικό βαθμό. Ο υπερθετικός βαθμός (complurimi) απαντά σπανίως. 1
1 Υπερθετικός βαθμός του επιθέτου
complures = complurima (που απαντά μία φορά σε λατινικό κείμενο) και
complurimi. Βλ. Σκάσσης Ερρ. , Ιστορική Γραμματική της Λατινικής Γλώσσας, σελ
163.
praedonum: γενική πληθυντικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους praedo -onis = ληστής.
duces: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού και θηλυκού γένους, dux, ducis = αρχηγός. Εδώ είναι αρσενικό.
forte: επίρρημα τροπικό = τυχαία. (Το επίρρημα προέρχεται από την αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, θηλυκού γένους, fors -tis = τύχη). Δεν σχηματίζει παραθετικά.
salutatum: αιτιατική σουπίνου του ρήματος της α΄ συζυγίας saluto, salutavi, salutatum, salutāre = χαιρετίζω επίσημα.
ad: πρόθεση. Συντάσσεται με αιτιατική = προς, σε.
eum: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, αυτή αυτό.
venerunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της δ΄ συζυγίας venio, veni, ventum, venire = έρχομαι, φθάνω.
tum: επίρρημα χρονικό = τότε.
Scipio: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους Scipio -onis = Σκιπίωνας. Ως κύριο όνομα δεν έχει κατά κανόνα πληθυντικό.
cum: αιτιολογικός σύνδεσμος = επειδή. Συντάσσεται με υποτακτική.
se: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου = τον εαυτό του.
ipsum: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους της οριστικής αντωνυμίας ipse, ipsa, ipsum = o ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο.
captum: αιτιατική σουπίνου του ρήματος της γ΄ συζυγίας capio, cepi, captum, capĕre* = συλλαμβάνω. (Το capio είναι από τα 15 ρήματα σε -io της γ΄ συζυγίας).
venisse: απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της δ΄ συζυγίας venio, veni, ventum, venire = έρχομαι, φθάνω.
eos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικού γένους της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, αυτή αυτό.
existimasset: γ΄ ενικό υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου του ρήματος της α΄ συζυγίας existimo, -avi, -atum, -āre = νομίζω, θεωρώ. Πρόκειται για συνηρημένο τύπο του existimavisset. Το ρήμα απαντά και ως existumo. 2
2 Βλ. και Κουμανούδης Στεφ. , Λεξικόν
Λατινοελληνικόν, μετά συνωνύμων και αντιθέτων της Λατινικής, σελ. 280, λήμμα
existimo.
praesidium: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους praesidium -ii/ -i3 = φρουρά.
3 Τα υπερδισύλλαβα ουσιαστικά της β΄
κλίσης που λήγουν σε -ius και -ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν
το τελικό -ii σε -i και τονίζονται, ύστερα από τη συναίρεση, στην παραλήγουσα,
έστω κι αν αυτή είναι βραχεία. Βλ. και Τζάρτζανος Αχ. , Λατινική Γραμματική,
ΟΕΔΒ, σελ. 15, παράγραφος 19. 2.
domesticorum: γενική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους domestici -orum = οικιακοί δούλοι. Το ουσιαστικό απαντά μόνο στον πληθυντικό (plurale tantum). Προέρχεται από το αρσενικό γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης domesticus, -a, -um = οικιακός, -ή, -ό, o του σπιτιού.
in: πρόθεση. Συντάσσεται με αφαιρετική και αιτιατική. Εδώ συντάσσεται με αφαιρετική = σε.
tecto: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους tectum -i = σπίτι.
conlocavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της α΄ συζυγίας conloco (ή colloco), -avi, -atum, -āre = τοποθετώ, εγκαθιστώ.
quod: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο.
ut: εδώ χρονικός σύνδεσμος = όταν.
praedones: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους praedo -onis = ληστής.
animadverterunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της γ΄ συζυγίας animadverto, animadverti, animadversum, animadvertĕre = παρατηρώ.
abiectis: αφαιρετική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου abiectus, -a, -um. Είναι μετοχή του ρήματος της γ΄ συζυγίας abicio, abieci, abiectum, abicěre* = ρίπτω, αποθέτω. (Το ρήμα ανήκει στα ρήματα σε -iο της γ΄ συζυγίας).
armis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους arma -orum = όπλα. Το ουσιαστικό διαθέτει μόνο πληθυντικό αριθμό. (plurale tantum).
ianuae: δοτική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους ianua -ae = πόρτα.
appropinquaverunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της α΄ συζυγίας appropinquo, -avi, -atum, -āre = πλησιάζω.
et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος = και.
clara: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους, του επιθέτου της β΄ κλίσης, θετικού βαθμού clarus, -a, -um = καθαρός, -ή, -ό, δυνατός, -ή, -ό. (συγκριτικός: clarior, -ior, -ius, υπερθετικός: clarissimus, -a, -um).
voce: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, θηλυκού γένους vox, vocis = φωνή.
Scipioni: δοτική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους Scipio -onis = Σκιπίωνας. Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό.
nuntiaverunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της α΄ συζυγίας nuntio, -avi, -atum, -āre = αναγγέλλω.
incredibile: ονομαστική ενικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου της γ΄ κλίσης (το επίθετο είναι τριγενές και δικατάληκτο) incredibilis, -is, -e = απίστευτος, -η, -ο. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά, διότι η λέξη δηλώνει άρνηση.
auditu: αφαιρετική σουπίνου του ρήματος της δ΄ συζυγίας audio, audivi, auditum, audire = ακούω.
virtutem: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, θηλυκού γένους virtus -utis = ανδρεία. Αν και είναι αφηρημένο ουσιαστικό, απαντά και στον πληθυντικό για να δηλωθούν οι «αρετές».
eius: γενική ενικού, αρσενικού γένους της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, αυτή, αυτό.
admiratum: αιτιατική σουπίνου του αποθετικού ρήματος της α΄ συζυγίας admirοr, admiratus sum, admirāri = θαυμάζω.
se: αιτιατική ενικού, αρσενικού γένους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου = τον εαυτό του.
venisse: απαρέμφατο ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της δ΄ συζυγίας venio, veni, ventum, venire = έρχομαι, φθάνω.
haec: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc = αυτός, αυτή, αυτό.
postquam: χρονικός σύνδεσμος = όταν, αφού.
domestici: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους domestici -orum = οικιακοί δούλοι. Το ουσιαστικό απαντά μόνο στον πληθυντικό (plurale tantum). Προέρχεται από το αρσενικό γένος του επιθέτου της β΄ κλίσης domesticus, -a, -um = o του σπιτιού. (βλ. και προηγουμένως)
Scipioni: δοτική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους Scipio -onis = Σκιπίωνας. Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό. (βλ. προηγουμένως)
rettulerunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της γ΄ συζυγίας refero, ret (t) uli, relatum, referre = επαναφέρω, αποκρίνομαι.
is: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, αυτή αυτό.
fores: αιτιατική πληθυντικού του ισοσύλλαβου ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, θηλυκού γένους foris -is = πόρτα. Το ουσιαστικό απαντά πιο συχνά στον πληθυντικό. (fores, forium).
reserari: απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας resero, -avi, -atum, -āre = ανοίγω.
eos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικού γένους της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, αυτή αυτό.
-que: συμπλεκτικός σύνδεσμος (εγκλιτική λέξη) = και.
intromitti: απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα του ρήματος της γ΄ συζυγίας intromitto, intomisi, intromissum, intromittĕre = βάζω μέσα, εισάγω.
iussit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της β΄ συζυγίας iubeo, iussi, iussum, iubēre = διατάζω.
praedones: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους praedo -onis = ληστής.
postes: αιτιατική πληθυντικού του ισοσύλλαβου ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους postis -is = παραστάδα.
ianuae: γενική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους ianua -ae = πόρτα.
tamquam: σύνδεσμος που εισάγει παραβολικές -υποθετικές προτάσεις. Κάποιες φορές συνοδεύεται από τον υποθετικό σύνδεσμο si. Συχνά βρίσκεται δίπλα σε ουσιαστικά (όπως εδώ) ή μετοχές και συνιστά βραχυλογική φράση που δηλώνει την παραβολή. Σε αυτήν την περίπτωση ο tamquam λειτουργεί επιρρηματικά.
sanctum: αιτιατική ενικού του επιθέτου της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους sanctus, -a, -um = ιερός, -ή, -ό. Στην πραγματικότητα πρόκειται για επιθετικοποιημένη μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος της δ΄ συζυγίας sancio, sanxi, sanctum, sancire = αγιάζω. Θετικός βαθμός: sanctus, -a, -um, συγκριτικός: sanctior, -ior, -ius, υπερθετικός: sanctissimus, -a, -um.
templum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους templum -i = ναός.
venerati sunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου του αποθετικού ρήματος της α΄ συζυγίας veneror, veneratus sum, venerāri = προσκυνώ, λατρεύω.
et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος = και.
cupide: επίρρημα τροπικό = με πάθος. Θετικός βαθμός: cupide, συγκριτικός: cupidius, υπερθετικός: cupidissime. (Το επίθετο παράγεται από το επίθετο της β΄ κλίσης cupidus, -a, -um = αυτός που επιθυμεί).
Scipionis: γενική ενικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού γένους Scipio -onis = Σκιπίωνας. Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό. (βλ. προηγουμένως)
dextram: αιτιατική ενικού, θηλυκού γένους του επιθέτου της β΄ κλίσης, θετικού βαθμού dexter, dextra ή dextera, dextrum ή dexterum = δεξιός, -ά, -ό. Συγκριτικός: dexterior, -ior, -ius, υπερθετικός: dextimus, -a, -um. Στο συγκεκριμένο κείμενο η λέξη dextra = δεξί χέρι χρησιμοποιείται κατά παράλειψη του ουσιαστικού manus -us (θηλ. ) = χέρι, οπότε και λειτουργεί ως ουσιαστικοποιημένο επίθετο.
osculati sunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου του αποθετικού ρήματος της α΄ συζυγίας osculor, osculatus sum, osculāri = φιλώ, ασπάζομαι.
cum: χρονικός σύνδεσμος = όταν, αφού. Εδώ πρόκειται για τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum (cum historicum ή narrativum), ο οποίος συντάσσεται με υποτακτική παρατατικού (για πράξη σύγχρονη) ή με υποτακτική υπερσυντελίκου (για πράξη προτερόχρονη). (βλ. προηγουμένως).
ante: πρόθεση. Συντάσσεται με αιτιατική = μπροστά.
vestibulum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους vestibulum -i = πρόδομος, είσοδος.
dona: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους donum -i = δώρο.
posuissent: γ΄ πληθυντικό υποτακτικής ενεργητικού υπερσυντελίκου του ρήματος της γ΄ συζυγίας pono, posui, positum, ponĕre = τοποθετώ.
quae: αιτιατική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο.
homines: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της γ΄ κλίσης, αρσενικού και θηλυκού γένους homo -inis = άνθρωπος. Εδώ είναι αρσενικό
deis: δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους deus -i = θεός. 4
Ενικός
|
Πληθυντικός
|
|
Ονομ.
Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ. |
deus
dei deo deum deus/ dive deo |
dei/ dii/ di
deorum/ deum deis/ diis/ dis deos dei/ dii/ di deis/ diis/ dis |
4 Το ουσιαστικό δεν έχει εύχρηστη του
κλητική του ενικού (dee) και αντί αυτής χρησιμοποιείται η κλητική του συνωνύμου
ονόματος divus = dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι χρησιμοποιούσαν την
ονομαστική ενικού deus. Επίσης, στον πληθυντικό αριθμό σε όλες τις πτώσεις,
εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους. Βλ. και Τζάρτζανος
Αχ. , Λατινική Γραμματική, ΟΕΔΒ, σελ 15, παρ. 19. 1.
immortalibus: δοτική πληθυντικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της γ΄ κλίσης (τριγενές και δικατάληκτο) immortalis, -is, -e = αθάνατος, -η, -ο. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά, καθώς δηλώνει άρνηση.
consecrare: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας consecro, -avi, -atum, -āre = αφιερώνω, προσφέρω.
solent: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ημιαποθετικού ρήματος της β΄ συζυγίας soleo, solitus sum, solēre = συνηθίζω.
domum: εδώ επίρρημα = προς το σπίτι. Πρόκειται στην πραγματικότητα για την αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της δ΄ κλίσης, θηλυκού γένους domus -us = σπίτι.
reverterunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου του ημιαποθετικού ρήματος της γ΄ συζυγίας revertor, reverti, reverti = επιστρέφω.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
A΄ κλίση
|
ianua, -ae θηλυκό
dextra -ae θηλυκό (εδώ ουσιαστικοποιημένο 5 επίθετο, με παράλειψη του προσδιοριζόμενου όρου manus). |
5Τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα
εμφανίζονται στη στήλη των ουσιαστικών της αντίστοιχης κλίσης.
Β΄ κλίση
|
Africanus -i αρσενικό (εδώ
ουσιαστικοποιημένο επίθετο ως κύριο όνομα, προσωνυμία του Σκιπίωνα. Δεν
διαθέτει πληθυντικό).
Liternum -i ουδέτερο (Ως όνομα περιοχής δεν έχει πληθυντικό). domestici -orum αρσενικό. Το ουσιαστικό απαντά μόνο στον πληθυντικό (plurale tantum). Είναι ουσιαστικοποιημένο επίθετο. praesidium -ii (i) ουδέτερο tectum -i ουδέτερο arma -orum ουδέτερο. Το ουσιαστικό απαντά μόνο στον πληθυντικό, (plurale tantum). templum -i ουδέτερο vestibulum -i ουδέτερο donum -i ουδέτερο deus -i αρσενικό (ανήκει στα ανώμαλα ουσιαστικά της β΄ κλίσης). |
Γ΄ κλίση
|
praedo -onis αρσενικό
dux -cis αρσενικό vox -, vocis θηλυκό virtus -utis θηλυκό foris -is θηλυκό. Το ουσιαστικό απαντά πιο συχνά στον πληθυντικό. postis -is αρσενικό Scipio -onis αρσενικό. Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό. homo -inis αρσενικό |
ΕΠΙΘΕΤΑ
Β΄ κλίση
|
clarus, -a, -um (συγκριτικός:
clarior, -ior, -ius, υπερθετικός: clarissimus, -a, -um)
sanctus, -a, -um (επιθετικοποιημένη μετοχή παθητικού παρακειμένου, συγκριτικός: sanctior, -ior, -ius, υπερθετικός: sanctissimus, -a, -um). |
Γ΄ κλίση
|
complures, -es, -a / -ia. Η γενική
του πληθυντικού σχηματίζεται σε -ium. (Δεν σχηματίζει συγκριτικό βαθμό. Ο
υπερθετικός βαθμός απαντά σπανίως. Δεν έχει ενικό).
incredibilis, -is, -e (Δεν σχηματίζει παραθετικά, διότι δηλώνει μία αρνητική έννοια). immortalis, -is, -e (Δεν σχηματίζει παραθετικά, διότι δηλώνει μία αρνητική έννοια). |
ΜΕΤΟΧΕΣ
abiectus, -a, -um (χρόνου
παθητικού παρακειμένου)
veneratus, -a, -um (χρόνου παθητικού παρακειμένου) osculatus, -a, -um (χρόνου παθητικού παρακειμένου) |
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
is, ea, id (οριστική
-επαναληπτική)
ipse, ipsa, ipsum (οριστική) qui, quae, quod (αναφορική) hic, haec, hoc (δεικτική) |
ΡΗΜΑΤΑ
1η Συζυγία
|
veneror, veneratus sum, venerāri
(αποθετικό)
osculor, osculatus sum, osculāri (αποθετικό) admiror, admiratus sum, admirāri (αποθετικό) saluto, -avi, -atum, -āre existimo, -avi, -atum, -āre conloco, -avi, -atum, -āre (& colloco, -collocavi, -collocatum, -collocāre) appropinquo, -avi, -atum, -āre nuntio, -avi, -atum, -āre consecro, -avi, -atum, -āre |
2η Συζυγία
|
iubeo, iussi, iussum, iubēre
soleo, solitus sum, solēre (ημιαποθετικό) |
3η Συζυγία
|
capio, cepi, captum, capĕre*
(ανήκει στα 15 της 3ης συζυγίας σε -io)
animadverto, -verti, -versum, -vertĕre abicio, -ieci, -iectum, -ĕre* (ανήκει στα 15 της 3ης συζυγίας σε -io) refero, ret (t) uli, relatum, referre (ανώμαλο ρήμα, σύνθετο του fero) intromitto, -misi, -missum, -mittĕre pono, posui, positum, ponĕre revertor, reverti, reverti (εδώ λειτουργεί ως ημιαποθετικό) |
4η Συζυγία
|
venio, veni, ventum, venire
audio, audivi, auditum, audire |
ΑΝΩΜΑΛΑ
ΡΗΜΑΤΑ
sum, fui, -, esse
|
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
forte (δεν σχηματίζει παραθετικά).
tum cupide (συγκριτικός: cupidius, υπερθετικός: cupidissime). domum (εδώ η λέξη λειτουργεί επιρρηματικά). |
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ
in + αιτιατική ή αφαιρετική (εδώ
συντάσσεται με αφαιρετική)
ad + αιτιατική ante + αιτιατική |
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
cum (χρονικός, υποτακτικός. Πρόκειται για τον
ιστορικό, διηγηματικό cum)
cum (αιτιολογικός, υποτακτικός) ut (χρονικός, υποτακτικός) postquam (χρονικός, υποτακτικός) et (συμπλεκτικός, παρατακτικός) -que (συμπλεκτικός, παρατακτικός, εγκλιτική λέξη)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Να γραφεί ό, τι ζητείται για τους παρακάτω
ρηματικούς τύπους:
esset: β΄ ενικό
υποτακτικής παρακειμένου
salutatum: γενική
γερουνδίου
venisse: γ΄ ενικό
υποτακτικής ενεργητικού παρατατικού
animadverterunt: γ΄
πληθυντικό οριστικής ενεργητικού υπερσυντελίκου
existimasset: γ΄
ενικό υποτακτικής παθητικού παρακειμένου (να ληφθεί υπ΄ όψιν το υποκείμενο)
iussit: απαρέμφατο
ενεργητικού ενεστώτα
rettulerunt: β΄ ενικό
προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα
venerati sunt:
αιτιατική σουπίνου
solent: γ΄ πληθυντικό
οριστικής υπερσυντελίκου (να ληφθεί υπ΄ όψιν το υποκείμενο)
posuissent: τα 3 γένη του
γερουνδιακού
2.Να γραφεί ό, τι ζητείται για τους παρακάτω
ονοματικούς τύπους:
complures: γενική
πληθυντικού
duces: αφαιρετική
ενικού
ipsum: αιτιατική
πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται
praesidium: γενική ενικού
armis: αιτιατική
πληθυντικού
praedones: ονομαστική
ενικού
clara: γενική
πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται
eosque: ίδια πτώση του
άλλου αριθμού
templum: δοτική
πληθυντικού
immortalibus: αιτιατική
πληθυντικού στο ουδέτερο γένος
3.α. sanctum: να γραφούν τα παραθετικά του επιθέτου στην ίδια πτώση και γένος. β. cupide: να γραφούν τα παραθετικά του επιρρήματος.
5.Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων
του κειμένου: complures, ad eum, eos, armis, voce, venisse, fores, cupide,
deis, domum.
6.solent: να γραφούν οι ονοματικοί τύποι (να λάβετε
υπ΄ όψιν το υποκείμενο).
Ασκήσεις για προχωρημένους
7.abiectis armis:
αφαιρετική απόλυτη, ιδιάζουσα χρονική μετοχή
Να αναλυθεί σε δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση με: cum + υποτ. υπερσ. → postquam + οριστ. παρακ. →
8.[...] is fores reserari eοsque intromitti iussit:
να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ (να χρησιμοποιηθούν γραμματικοί τύποι της ενεργητικής φωνής)
9.cum ante vestibulum dona posuissent:
α) να συμπτυχθεί η πρόταση σε μετοχή β) να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική
10.Να αντικατασταθούν τα σουπίνα με άλλες εκφράσεις
[ή τρόπους] του σκοπού: salutatum captum admiratum
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου